Rodriguez is een van de ongeveer 2750 Spaanse emigranten, die afgelopen jaar naar Nederland verhuisden. Hij emigreerde deels vanwege zijn Nederlandse vriendin, die hij leerde kennen toen ze stage liep bij zijn voormalig werkgever, maar het waren vooral zakelijke redenen die Rodriguez twee jaar geleden naar Nederland lokten. “Spanje lijdt meer onder de crisis dan andere landen. Het heeft het hoogste werkloosheidcijfer van Europa. Toen ik besloot hier te wonen was het nog niet zo slecht, maar voor architecten waren er al niet zoveel kansen meer om vooruit te komen. Ik dacht die kansen wel in Nederland te vinden.”
Hij had nog ambitieuze wensen, want hij wilde zich persoonlijk blijven ontwikkelen. Als oud-architect van Cruz Y Ortiz, het Spaanse architectenbureau dat het renovatieplan van het Rijksmuseum mocht vormgeven, wilde hij doorgroeien in Nederland. “Daarvoor bestonden niet veel mogelijkheden in mijn moederland.” Verder vindt hij de architectuur in Nederland ‘fantastisch’. “Ik zeg niet dat de architecten hier als goden worden beschouwd in Spanje, daarvoor verschillen de bouwstijlen te veel. Maar hier wordt veel goede en experimentele architectuur gerealiseerd.”
Moeilijke stap
Het kostte Rodriguez veel moeite om huis en haard te verlaten. “Op de beslissing hiernaartoe te komen, ben ik erg trots. Spanje, maar vooral Sevilla, is niet een plek waar dit soort beslissingen makkelijk te maken zijn. Het gaat ook om de cultuur en de opvoeding die je hebt genoten. Het is moeilijk in woorden uit te drukken, want het is een gevoel, een manier van het leven begrijpen.”
Het was voor zijn directe omgeving moeilijk voor te stellen dat hij een op dat moment zekere baan bij Cruz y Ortiz opgaf. “Ik denk dat het te maken heeft met het feit dat onze democratie vrij jong is, maar één generatie. Mijn grootmoeder maakte niet alleen de Tweede Wereldoorlog mee, maar ook de Spaanse Burgeroorlog en de dictatuur van Franco. De meeste families, ook die van mijn ouders, leefden in armoede. Ze kozen het werk dat ze kunnen, slechts deels dat wat ze willen. Het ging niet zo lang geleden in Spanje alleen om overleven, in plaats van te kiezen voor de dingen die je leuk vindt. In deze context, en met de crisis in volle gang, kun je begrijpen dat het niet makkelijk was voor mij, en al helemaal niet voor mijn familie of vrienden, om naar het buitenland te gaan.”
Ondernemer uit nood
Toen hij in Nederland kwam, dacht hij er nog niet aan zelfstandig architect te worden. “In de eerste plaats had ik nog niet zoveel vertrouwen in mijn vaardigheden en kennis om iets te beginnen in een vreemd land, met vreemde mensen die een vreemde taal spreken. Ook dacht ik dat het heel goed zou zijn voor mijn integratie, om te werken binnen een bedrijf waar ik mensen kon ontmoeten en Nederlands kon leren. Bovendien zijn er hier een heleboel leerzame werkplekken.” Rodriguez verstuurde echter tevergeefs een reeks open sollicitatiebrieven. Eerst naar de bureaus die hij echt leuk vond, daarna naar bedrijven buiten Amsterdam en daarna zelfs naar kantoren buiten Nederland. “Het zijn ook hier hele moeilijke tijden.”
>>> Lees ook hoe Nederlanders dankzij twee ondernemers in Spanje andersom wél werk vonden
Vervolgens besloot Rodriguez uit nood ondernemer te worden. “Ik had me intussen al opgegeven voor een paar ontwerpwedstrijden en dacht veel na over wat ik wilde met mijn leven en wat niet. Uiteindelijk werd ik door de harde werkelijkheid in de richting van het ondernemerschap geduwd, hoewel dat niet betekent dat ik het eerder nooit gewild heb. Voor een architect was het alleen vroeger wel wat makkelijker om opdrachten te krijgen en een zorgeloos te leven leiden als zelfstandig ondernemer. In deze tijd is dat maar voor weinigen weggelegd. Geen baan als architect hebben, betekent zeven dagen in de week continu strijden voor opdrachten, en geen vakantie vieren. Ik wilde dat eerst niet.”
Zware tijden
En nu komt Rodriguez erachter dat zijn inschatting grotendeels juist was. Ondanks zijn werkervaring bij een bekend Spaans architectenbureau bouwt hij hier moeilijk een clientèle op. Ook al is er in Nederland minder werkloosheid, ook onder architecten. “Mijn probleem is dat ik geen zakelijk netwerk heb. Daarom heb ik al met heel veel wedstrijden meegedaan, in mijn eentje en samen met anderen. Ik ken één landgenoot die in Nederland zo een opdracht won, maar verder helemaal niet.”
Maar zelfs als je een wedstrijd wint, dan is Rodriguez van mening dat je met competities in Nederland financieel niet erg op weg wordt geholpen. “In Spanje en enkele andere landen was dit heel lang een goede manier om je eigen bedrijf op te bouwen. Weliswaar moet je er veel tijd aan besteden, terwijl je niet zeker weet of je wint. Maar het geeft je wel de kans om grote commissiebedragen te ontvangen, zonder over een uitgebreid portfolio te beschikken.”
Tegenwoordig signaleert hij ook in Spanje nog maar zelden van dit soort lucratieve uitdagingen. Hij weet het, want hij was er ook vanuit Nederland nog lange tijd naarstig naar op zoek. “Er zijn steeds minder wedstrijden en steeds meer architecten. Van dat probleem was ik al wel op de hoogte, maar ik beschouwde mijn inzendingen eerst als goede oefeningen voor mijn persoonlijke ontwikkeling.”
Spaans-Nederlandse combinatie
Na een tijdje belandde Rodriguez echter op een punt waarin hij geen toekomst meer in wedstrijden zag. Hij koos een paar maanden geleden voor een andere optie. Samen met Nederlandse architect Luuk Dietz is hij een bureautje begonnen, en vecht hij voor een inkomen uit directe opdrachten. Zijn compagnon was al ondernemer en heeft een netwerk, waar de voormalig inwoner van Sevilla niet over kan beschikken.
Ten opzichte van zijn partner moet hij echter wel zijn toegevoegde waarde bewijzen. Die heeft een eigen, kleine klantenkring en kan alleen de inkomsten delen als de klanten zowel de diensten van hem als van Rodriguez verlangen. “Ten eerste verwacht de klant, als hij met ons beiden in zee gaat, meer kwaliteit te ontvangen. Hij is echter niet bereid om daarvoor veel meer te betalen, en dat betekent dus ook dat ik veel uren moet maken voor weinig geld. Naast het leveren van extra kwaliteit kan de klant Rodriguez Dietz Architecten ook interessant vinden doordat we een Spaans-Nederlandse combinatie in de markt vormen. We zijn echter geen commercieel ingestelde jongens, en voelen ons ongemakkelijk bij het uitbuiten en benutten van een dergelijke marktpropositie. Ons talent zou voldoende moeten zijn.”
Omdat Rodriguez en zijn partner weten dat het moeilijk zal worden om op basis van de in het slop geraakte Nederlandse woningmarkt snel een mooie omzet te draaien, kijken ze ook naar andere inkomstenbronnen. “Ik kijk ook of ik met een Spaans sprekende klant in contact kan komen en of we van waarde kunnen zijn bij onderzoeken waar zowel Spanje als Nederland bij betrokken is.” De Spanjaard zoekt tevens naar investeerders die iets zien in een cultureel project dat de inspanningen van Spaanse architecten in Nederland bloot legt.
Het ondernemersbestaan
Voor de architect vormt het ondernemersleven in Amsterdam een onzeker bestaan, maar toch geniet hij wel van de vrijheid. “Het stimuleert me om creatiever te worden, om meer te gaan leven. Ik kan het beste van mezelf geven, en dan volledig op mijn eigen manier. Vooralsnog is het alleen een gevoel. Elke dag als ik door de straten van Amsterdam fiets, passeer ik al die verschillende bedrijfjes, met ondernemers die een soort van blijheid en zelfvertrouwen uitstralen. Dat inspireert me.”
Die uitdaging van ondernemerschap voelde Rodriguez zelf nooit in Sevilla. “Er hangt daar een sfeer die je er niet toe brengt andere dingen te gaan doen. Alles draait daar veel meer om het zoeken naar een baan, een vriendin, om vervolgens te kunnen trouwen, om kinderen te hebben, naar de sportschool te gaan, en een normaal leven te leiden. Hier maakt het niet uit wat je doet, als je maar je dromen nastreeft.”
Dat Daniël Rodriguez niet stil zit, blijkt inderdaad wel. Hij heeft zichzelf aangeleerd om websites te bouwen, en met twee vrienden uit Sevilla heeft hij nu ook een bedrijfje opgestart dat jonge ondernemers helpt bij het ontwerpen van een logo, hun website en hun businessconcept. “En ik ben met een Spaanse vriend in gesprek om een project tussen Barcelona en Amsterdam te starten.” Verder is hij van plan om een masteropleiding Business Administration te beginnen. “Wij architecten hebben een gebrek aan kennis over het economische veld en voelen ons in de eerste plaats teveel een creative. Ik wil beide kwaliteiten gaan verenigen in mijn werk.”
