Geen producten in de winkelwagen.
‘Ik wil dat Frankrijk vooroploopt in de nieuwe industriële revolutie.’ Met die woorden kondigde de Franse president Emmanuel Macron afgelopen zomer een kapitaalinjectie van 500 miljoen euro in AI aan.
Die investering staat niet op zichzelf. Tussen 2018 en 2022 maakte de regering al 1,5 miljard euro vrij voor onderzoek, educatie en ondersteuning van startups in tech en kunstmatige intelligente. Frankrijk wil kunnen concurreren met de Verenigde Staten. Het land zet in op expertisecentra van ‘wereldklasse’ en meer AI-kampioenen als nationale trots Mistral.
De Nederlandse startup-scene heeft er vermoedelijk met lichte jaloezie naar gekeken. Waar de investeringskraan in Frankrijk wijd open staat, wordt-ie hier juist verder dicht gedraaid. Startup-aanjager Techleap moet het sinds dit jaar met fors minder overheidsgeld doen: 15 miljoen in plaats van 35 miljoen euro.
Ook bij het Nationaal Groeifonds is de pauzeknop ingedrukt. De nieuwe subsidieronde van 3,4 miljard euro wordt tot juni uitgesteld. Demissionair minister Micky Adriaansens van Economische Zaken wil voorkomen dat er toezeggingen worden gedaan aan bedrijven die door een volgend kabinet mogelijk weer worden teruggedraaid. Op dat nieuwe kabinet is het drie maanden na de verkiezingen nog altijd wachten.
Ondernemers: probleemoplossers of zakkenvullers?
Het zijn allemaal tekenen aan de wand, zeggen Nederlandse ondernemers en investeerders. ‘We leven in een land met weinig waardering voor ondernemerschap’, vindt Kees de Jong, oprichter van Scaleup Company en NLGroeit.
Het probleem? ‘Beeldvorming. Ondernemers zijn mensen die aan oplossingen voor de grote problemen van deze tijd werken, maar worden in plaats daarvan gezien als graaiers die hun eigen zakken zoveel mogelijk proberen te vullen. Zo worden ze meestal ook door de media neergezet. Voor Nederlanders is Elon Musk niet iemand die de wereld wil veranderen, maar een wispelturig mannetje dat koste wat het kost de rijkste persoon op aarde wil blijven.’
Lees ook: Op deze Elon Musk-vraag zou je als ceo moeten kauwen
Omgekeerd is het bedrijfsleven ook steeds minder te spreken over Nederland, zo werd vorige week weer eens bevestigd in een enquête van werkgeversorganisatie VNO-NCW onder 1.600 ondernemingen. Driekwart geeft aan dat het ondernemersklimaat de afgelopen vijf jaar is verslechterd, tegen zo’n 60 procent in 2023.
Vooral kleinere (groei)bedrijven zien vaker een toekomst buiten Nederland. Van de bedrijven tot tien medewerkers overweegt een kwart te vertrekken, bij bedrijven tot vijftig medewerkers is dat één op de vijf.
Pijlen op kenniswerkers en studenten
Topmannen van corporates, waaronder Peter Wennink van ASML en Dimitri de Vreeze van DSM-Firmenich, buitelden de afgelopen tijd over elkaar heen om hun ongenoegen te ventileren. Ze uiten kritiek op de over de Haagse anti-immigratiestemming en de neiging om in te grijpen in fiscale regelingen.
Startups en scaleups houden zich daarentegen op de achtergrond. Voor hun problemen is ook weinig aandacht, ziet ceo Job van der Voort van Remote. Een kwestie van prioriteiten: ‘Nederland heeft Philips en ASML en dat zal voor het kabinet wel genoeg zijn, denk ik. Startups zijn risicovolle ondernemingen met de potentie van een extreem hoge output. Maar de overheid ziet alleen het woord ‘risicovol’.’
Lees ook: Zo bouwt Job van der Voort een sterke bedrijfscultuur bij Remote – zonder kantoren
Deels worstelen ze met dezelfde problemen als corporates. Ook voor startups en scaleups is de anti-immigratiestemming een groot punt van zorg. Specifieker: het feit dat de politiek de pijlen nu ook richt op kennismigranten en buitenlandse studenten. Zo stemde de Tweede Kamer vorige week voor het beteugelen van de internationalisering in het hoger onderwijs.
‘Ik snap de wens om geen hordes studenten op marketing- en psychologieopleidingen toe te laten’, zegt Hans Scheffer, ceo van Helloprint. ‘Maar dit is gewoon niet goed doordacht. Onderschat niet hoe zo’n maatregel overkomt: internationale studenten hebben heel goed door dat ze minder welkom zijn. Straks is de vraag niet of ze mogen, maar of ze nog wel willen komen.’
Fiscale voordelen op de schop
Eerder werd een motie aangenomen om de 30 procent-regeling voor kenniswerkers te versoberen. Die biedt werkgevers de mogelijkheid om 30 procent van hun salarissen belastingvrij uit te betalen, als tegemoetkoming. Dat percentage wordt over een periode van vijf jaar teruggebracht naar 10 procent.
Dat is onverstandig beleid, vindt Eva de Mol, medeoprichter van investeringsfonds CapitalT. ‘De middelen om internationaal talent aan te trekken, zijn al beperkt. We hebben al geen goede optieregeling en dan worden dit soort fiscale voordelen ook nog afgebouwd.’
De optieregeling wordt vaker genoemd. In het volle besef dat ze medewerkers niet zoveel kunnen betalen als de Google’s en Meta’s van deze wereld geven startups en scaleups in plaats daarvan aandelenopties uit, het recht om op termijn aandelen te verwerven. Wordt een bedrijf succesvol, dan profiteren medewerkers mee, zegt Van der Voort.
‘Stock options hebben de potentie om miljoenen waard te worden’, vertelt hij. ‘Een mooie manier om talent te belonen, die bovendien de betrokkenheid en motivatie vergroot én ondernemerschap stimuleert. Veel oprichters van startups waren eerder werknemer bij andere succesvolle startups, ik ook. Zij konden dankzij de optieregeling voor zichzelf beginnen.’
5 Nederlanders op 400 sollicitanten
Het kabinet heeft de regeling voor de fiscale behandeling van opties begin 2023 versoepeld, maar inmiddels dreigt nieuw onheil: een geplande hervorming van de vermogensbelasting. Worden de plannen doorgevoerd, dan moeten medewerkers met aandelen vanaf 2027 belasting betalen over een waardestijging die in principe alleen op papier bestaat.
Met alle risico’s van dien, waarschuwde investeerder Jeroen Bertrams eerder op MT/Sprout. ‘Dan dreigt massaal persoonlijk faillissement.’
Lees meer: ‘Als we niet oppassen, dreigt massaal persoonlijk faillissement van medewerkers bij startups’
Hans Scheffer krijgt er veel vragen over. ‘De situatie is zo onzeker dat mensen zeggen: laat die opties maar zitten, geef mij maar gewoon salaris. Of ze vragen of ze bij ons tweede hoofdkantoor, in Valencia, aan de slag kunnen.’
Waar Nederland zijn mensen in de toekomst dan vandaan denkt te halen? Eva de Mol vraagt het zich af. ‘Het is al lastig om goede medewerkers te vinden. Neem de techsector; nu al is 60 procent van de openstaande vacatures in tech moeilijk te vervullen, blijkt uit onderzoek. We hebben de studenten en kenniswerkers uit andere landen hard nodig voor de groei van onze bedrijven.’
Dat beaamt Scheffer. ‘We hadden laatst een aantal techvacatures uitstaan. Onder de vierhonderd sollicitanten waren slechts vijf Nederlanders.’
Vrees voor innovatiepower van BV Nederland
Het is heus niet allemaal slecht geregeld in Nederland, voegt Job van der Voort toe. Veel dingen gaan ook goed. ‘Maar dit soort maatregelen maken het richting de toekomst bijzonder lastig. Niet alleen omdat we minder aantrekkelijke voorwaarden kunnen bieden dan werkgevers in andere landen, ook om wat we uitstralen. Als land zeggen we nu eigenlijk dat talent van buitenaf niet welkom is. Terwijl: als er intelligente en waardevolle mensen naar Nederland willen komen, moeten we dat toch alleen maar toejuichen?’
Hij vreest voor de innovatiepower van de BV Nederland. ‘We zitten in de transitie naar een nieuwe economie, dat kost decennia. De overheid moet nu al nadenken over waar we willen uitkomen, anders worden we straks aan alle kanten ingehaald.’
Lees ook: Nederlandse techstartups hebben samen 6.500 vacatures
