Stel, u doet een rondje champagne, omdat uw bedrijf vijf jaar bestaat. Vraagt u ook aan die werknemer met een hoofddoek of zij een glaasje wil of slaat u haar bij voorbaat over? De Turks-Koerdische Cemile Sezer (40), ooit in loondienst projectleider in de gezondheidszorg en nu eigenaar van een bloeiend multicultureel adviesbureau, weet wel raad met zulke situaties. “Ik kan allochtone vrouwen op een manier manipuleren, waarmee een blanke man zich de beschuldiging van racisme op de hals zou halen. Als ik tegen die medewerkster zeg dat ze vast geen alcohol wil, wordt dat als een normale opmerking ervaren. Als een blanke man dat zegt, dan krijgt het een lading.”
Voor Sezer zijn de verschillen tussen culturen geen probleem, maar een manier om geld te verdienen. In zes jaar tijd groeide haar eenmanszaak in projectmanagement uit tot een succesvol multicultureel adviesbureau aan de Rotterdamse Coolsingel. Goed voor een jaaromzet van 650.000 euro. En Sezer gaat verder uitbreiden: ze wil voor grote bedrijven de diversiteit binnen het personeelsbestand gaan stimuleren. “Het is voor hen noodzakelijk om ook op die manier voeling met de samenleving te houden.” En dáár heeft zij, met een dubbele culturele achtergrond, meerwaarde. “Ik weet wat het is om te integreren. Hoe het voelt om als allochtoon een door blanke Nederlandse mannen gedomineerd bedrijf binnenkomen.” De Rotterdamse begint ook met de werving en selectie van hoog opgeleide allochtone vrouwen. “Dat zijn er zat. Ik ken ze, ik kan ze bereiken en ik begrijp ze.”
Taal van de banken
Sezer is niet de enige, Turkse ondernemers zijn in opmars. Ons land telt inmiddels 15.000 ondernemers met Turkse wortels, maar liefst 247 procent meer dan tien jaar terug. Ter vergelijking: het aantal autochtone ondernemers groeide in dezelfde periode met 65 procent. Geen enkele andere allochtone groep is zo ondernemend (zie ook kader). Ook de branches waar Turkse ondernemers actief zijn, veranderen. Turken verlaten massaal de industrie, groothandel en horeca en beginnen steeds vaker met de verkoop en reparatie van auto’s en consumentenartikelen en vooral in de zakelijke dienstverlening. “Turkse jonge ondernemers zijn een voorbeeld”, zei minister de Geus onlangs. “Zij durven waar veel Nederlanders bang voor zijn: ondernemer worden.” Voor veel Turkse Nederlanders is het starten van een eigen bedrijf een ideale manier om te ontsnappen aan werkloosheid. Die is met 21 procent onder etnische Turken ruim twee keer zo hoog als onder autochtonen. En het mes snijdt aan twee kanten: al die bedrijven bieden weer werk.
Succesvolle Turkse ondernemers herkennen het beeld. Zij zijn niet gestart uit noodzaak, maar het is wel knokken voor allochtonen met ambitie. Atilay Uslu (38), de founding father van touroperator Corendon, is marktleider bij het aanbieden van vakanties naar Turkije en afgelopen jaar goed voor een omzet van 100 miljoen euro. Uslu die tien jaar terug nog horeca-ondernemer in de Haarlemse binnenstad was, herkent het beeld. “Ik heb hier twee jonge vrouwen met hoofddoek in leidinggevende posities zitten. Ze dragen die uit religieuze overtuiging. Prima, maar in een Nederlands bedrijf zouden ze, als ze al aangenomen worden, nooit op die positie terecht zijn gekomen.” Uslu streeft zelf naar een fiftyfifty verdeling onder het personeel. Half Turks en half Nederlands, om maximaal te profiteren van de sterke punten die beide groepen meebrengen. “Generaliserend? Turken zijn ambitieuzer, doelgerichter. Nederlanders zijn loyaler aan de onderneming.” De touroperator prijst zich gelukkig met het feit dat hij, juist door zijn dubbele culturele bagage, gewoon kan kijken naar de kwaliteit van zijn mensen.
Hoe getalenteerd ook, allochtone ondernemers hebben moeite om krediet bij de bank te krijgen. Nog meer dan autochtone entrepreneurs. Maar de ervaringen van succesvolle Turkse Nederlanders blijken anders. Consultant Sezer had de bank niet nodig. “Toen ik begon had ik nauwelijks kosten. Een klein kantoortje met een computer en een tafel met stoel. Dat ging gewoon van de privé-rekening.” Voor zakelijk advies, bijvoorbeeld over de hoogte van haar tarieven, steunde ze op haar zus. “Die heeft Nyenrode gedaan.” Ook Uslu, die met Corendon een groot bedrijf heeft en een gevestigde naam is, heeft zelf nooit problemen met de bank gehad. “Ik word nu benaderd of ik klant wil worden.” Tegelijk begrijpt hij de terughoudendheid van de banken wel. “Turken moeten de taal van de banken leren spreken. En we nemen nog wel eens flinke risico’s.” Positief vindt hij de inspanningen van de ABN Amro en de Rabobank. “Die nemen steeds meer mensen met een Turkse achtergrond in dienst, juist om dat gat te overbruggen.”
Op de afdeling voor ondernemers bij de Rabobank in Utrecht realiseert Jacques Peeters zich het toenemend belang van allochtone ondernemers. Bij deze vestiging pionierde de bank met speciaal op migranten gerichte financiële dienstverlening. Alle medewerkers gingen op een cursus diversiteit in een poging de kloof te verkleinen. Daar zit een commercieel belang voor de bank achter. “Van de 1.500 starters vorig jaar waren er zeker vierhonderd ondernemers met hun wortels buiten Nederland.” Maar dat laat onverlet dat, volgens Peeters, de problematische financiering deels te wijten is aan de ondernemers zelf. “Vaak worden leningen in de familiesfeer als eigen vermogen ingebracht. Terwijl er wel een aflossingsverplichting tegenover staat.”
Vechtpartijen en messen
Maar wat is nu het geheim van de Turkse groei? In 1994 waren er bijna evenveel Surinaamse als Turkse ondernemers, ruim 4.000, inmiddels staat het aantal Surinaamse entrepreneurs op 9.600, en het aantal Turkse op bijna 15.000. Inmiddels is 6 procent van de Turkse Nederlanders ondernemer, nog maar 1,5 procent minder dan bij de autochtone bevolking. “Het zit ons gewoon in het bloed”, denkt evenementenorganisator Alper Bulduk (27). Het heeft volgens hem alles te maken met Turkse trots, het gevoel dat het op eigen kracht kan. Bulduk, die ook bouwkundig ingenieur is en Amsterdam-Osdorp werd geboren, heeft er hard voor moeten werken. “Na mijn afstuderen kreeg ik niet zomaar een baan.” Het lag, daar is hij van overtuigd, in ieder geval óók aan zijn, naam. “Het is geen Guido de Vries, hè?” Nu put hij uit zijn Turkse identiteit. “Ik verkoop een deel van mijn cultuur. Van de warmte en het Turkse gevoel voor stijl en exclusiviteit.” Tot nu toe is 80 procent van zijn bezoekers van Turkse afkomst, maar een steeds groter deel van de stedelijke jeugd weet de weg naar zijn feesten te vinden. Nederlandse jongeren die zich aangetrokken voelen tot de glamoursetting van Bulduks evenementen zijn bij uitstek welkom. “Hoe afwisselender het publiek, hoe beter het feest.” Uiteindelijk vindt Bulduk dat “gepraat over allochtonen en zo” tijdverspilling. “In de urban scene,” waarbinnen hij zich beweegt, “is het niet zo’n issue.”
Ook Cemile Sezer, die onder andere adviseert over integratie van allochtonen, put uit haar eigen achtergrond. “Omdat ikzelf uit minimaal twee culturen afkomstig ben, begrijp ik werkelijk de emoties van deze groep.” Als geslaagde, geïntegreerde ondernemer maakt zij de vertaalslag tussen autochtone en Turkse Nederlanders voor haar opdrachtgevers. Voor de Rotterdamse kan haar achternaam soms een voordeel zijn, denkt ze. Maar dat is dan ook maar één keer het geval. “Misschien als iemand heel maatschappelijk verantwoord een opdracht willen plaatsen. Maar als je niet goed bent, lig je er net zo hard weer uit.”
Uslu vindt het allemaal niet zo belangrijk. “Ik ben een zakenman. Ik verkoop reizen. Dat is net zoiets als bier verkopen. Het gaat allemaal om het sentiment. Mensen moeten het gevoel hebben dat ze een goede aankoop hebben gedaan. Value for Money, dat ze waar voor hun geld krijgen. Of je dat goed doet of niet, daar heeft een Turkse achtergrond niet zoveel mee te maken.”
Die achtergrond heeft soms een keerzijde. Bulduk: “Zeker bij het vinden van locaties waar we met zeshonderd man of meer een feest konden geven, was het een probleem. Ze denken toch: ‘daar heb je weer die Turken. Daar krijg je last mee, vechtpartijen en messen en zo’. Mijn eerste kans was in (het Amsterdamse café, red.) Vak Zuid. Daar werkte ik al achter de bar, ze kenden me en wisten wat ze aan me hebben.” Daarna ging het snel beter, niet in de laatste plaats, omdat de uitbater van de zaal de vruchten plukte van de baromzet. “Het is één van de geheimen van de Turken”, zegt hij. “We zuipen enorm veel.” Geen bier, maar sterke drank wordt er geschonken. “Typisch Turks is om een fles op tafel te zetten. Mooi aangekleed en met gevoel voor stijl. Genieten van het decadente leven.”
Cemile Sezer (40)
Sezer Consult
Omzet: 650.000 euro
Cemile Sezer is op de kop af zes jaar ondernemer. “Ik schreef me in bij de Kamer van Koophandel en om kwart voor vijf werd ik gebeld voor mijn eerste opdracht”, vertelt de 40-jarige Turkse lachend. Begonnen – in loondienst – als projectleider in de gezondheidszorg, ging ze zichzelf aan een verzorgingshuis verhuren. Sindsdien gaat het voor de wind met haar multicultureel adviesbureau en barst het ‘eenmansbedrijf’ uit zijn voegen. Op dit moment werken er drie projectmanagers en een officemanager. “Sezer Consult moet een instituut worden”, weet ze. Geen gebrek aan ambitie bij de vrouw die als 15-jarige puber in Nederland aankwam en de taal nog moest leren. Haar Nederlands met Turkse intonatie heeft een Rotterdamse tongval. Om haar ambities de ruimte te geven gaat Sezer Consult op in een holding. Twee werkmaatschappijen gaan de huidige activiteiten, Nederlands als Tweede Taal (NT2) Onderwijs en de adviespraktijk, herbergen. Verder start ze met de werving- en selectie van hoog opgeleide allochtone vrouwen en wil ze grote bedrijven begeleiden bij het aanpassen van hun personeelsbestanden aan de moderne tijd. Voor alle organisaties een noodzaak, denkt Sezer. Zie daar, haar gat in de markt. Dat moet in 2006 een omzet van 1,3 miljoen euro opleveren. “Ik wil groot worden” zegt ze stellig.
Alper Bulduk (27)
33 Events
Omzet: 200.000 euro
Alper Bulduk is geboren en getogen in Amsterdam Osdorp, maar noemt zich Turks. “Ik voel me Turk en ik ben trots om Turks te zijn”, zegt de 27-jarige organisator van ‘Turks-georiënteerde feesten’. Met zijn compagnon heeft hij al twee jaar lang onder de naam 33Events een evenementenbureau. Vorig jaar deed hij tien feesten en één concert. “Met de feesten die we organiseren zitten we precies tussen de Nederlandse en Turkse feesten in.” Bulduk stapte in het gat dat hij zelf als hoogopgeleide Nederturk -hij is bouwkundig ingenieur- ervoer. Dus behalve internationale club-dj’s presenteert hij zijn gasten ook Turkish pop. En dan niet in de kille Nederlandse stijl, maar in een warmere, mediterrane setting. Dat trekt steeds meer Nederlandse jongeren. “Dat Turkije nu een populair vakantieland is, merk je. Ze komen voor die Turkse sfeer. Als al iets goed is voor de integratie is het wel dat Hollanders massaal de Turkse stranden opzoeken. Steeds meer Nederlanders weten waar je vandaan komt en vinden het er leuk.”
Atilay Uslu (38)
Corendon Vliegvakanties
Omzet: 100 miljoen euro
Het kan raar lopen in het leven van een ondernemer. Ruim tien jaar geleden bezat de 38-jarige Atilay Uslu nog een horecagelegenheid in de Haarlemse binnenstad. Net als zijn vader. De in 2000 opgerichte touroperator is marktleider voor vakanties in Turkije. Gemeten naar omzet is de in zijn eerste levensjaar naar Nederland verhuisde Uslu Hollands succesvolste ‘Nederturk’. “Ik word vaak gevraagd voor lezingen of bijeenkomsten. Eigenlijk zeg ik altijd ‘nee’, tenzij het een toegevoegde waarde heeft voor het bedrijf. Ik ben zakenman.” Uslu ‘baalt’ van het rolmodelschap dat hem door de buitenwacht wordt opgedrongen. Ondanks zijn weerzin is hij zich bewust van de bijzondere positie die hij met zijn ‘Amerikaanse droom’ inneemt. Uslu zegt óók bezig te zijn met het creëren van banen. “Vooral voor Nederturken, want die hebben het toch vaak wel moeilijk om zich staande te houden.” Volgens hem kan de helft van zijn medewerkers buiten het bedrijf niet zomaar werk vinden. “Ze zijn of laag opgeleid of dragen een hoofddoek.”
Turkse ondernemers groeien hard
1994 2004
Turken 4.226 14.675
Surinamers 4.079 9.613
Chinezen 2.373 6.882
Marokkanen 1.668 5.940
Antillianen 905 2.462
Aantallen ondernemers naar etnische groep
Bron: Sociale en Culturele Planbureau
Meeste Turkse ondernemers in horeca
Meeste Turkse ondernemers in horeca
Horeca 20%
Detailhandel 19%
Zakelijke dienstverlening 16%
Groothandel 9%
Bouwnijverheid 7%
Overig 29%
Ondernemers naar branche
Bron: ITS, CBS, KvK
