De complexiteit van groepsvorming

Veranderexpert Inge Oosterhuis bezocht een training over community building. Haar belangrijkste les.

Het collectief is meer dan de som der delen. Een motto waar ik me altijd prima in kon vinden. Werken in groepsverband betekent immers sociale contacten, nieuwe inzichten, gezelligheid en het maken van verbinding. In ieder geval niets om bang voor te zijn. Een training over ‘community building’ zou dan ook vast een nuttige aanvulling zijn op mijn werk. Dus daar zat ik: met veertig onbekenden in een grote kring, in afwachting van de internationale goeroe op het gebied van community building. Niemand kende elkaar, en na een snelle introductie met de directe buren richtten de meeste aanwezigen de aandacht weer op hun smartphone.

Goeroe

Onze goeroe kwam binnen en nam plaats in de grote kring. Na een korte introductie van zichzelf en zijn ervaring met de inzet van het vormen van een ‘collectief’ bij zware politieke conflicten, begon de sessie. Hij gaf aan dat de invulling van deze dag in onze handen lag. Vervolgens zweeg hij. Totaal. Gedurende een minuut. Vijf minuten. Een uur. En geloof het of niet: drie uur…

Stilte

In de kring hield iedereen eerst braaf zijn mond. Af en toe een kuch of een stoel die verschoof. Toen zei een intellectueel ogende man tegenover me: ‘Ik neem aan dat we dit allemaal als onderdeel van een oefening over groepsvorming moeten zien?’ Geen antwoord, zijn vraag bleef hangen in de stilte. Een duidelijk geagiteerde vrouw links van me kon zich ongeveer een half uur later niet meer inhouden: ‘Ik persoonlijk heb hier niet zoveel aan. Ik zou liever discussiëren over hoe je een community bouwt in verschillende organisatorische contexten’ Wederom stilte. Sommigen keken verwachtingsvol naar de goeroe, maar die bleef stoïcijns voor zich uit kijken.

Ongemak

Na drie uur was het lunchpauze. Ha, lucht! Letterlijk en figuurlijk. Wat giechelig schoven we aan tafel en langzaamaan werd duidelijk dat iedereen het natuurlijk een buitengewoon oncomfortabele ervaring had gevonden. De gedeelde ervaring brak eindelijk het ijs en in tegenstelling tot bij de cursus sprak iedereen vrijelijk met elkaar. Een bekende les: een gezamenlijke lastige ervaring schept een band en een gemeenschappelijke vijand.

Doel

Een aantal deelnemers kon het niet laten om toch ook even bij de goeroe na te vragen wat nu het doel was. Hij gaf aan dat we als professionals de theorie van groepsvorming natuurlijk konden bespreken maar dat hij het beter vond om het ons te laten ervaren. De goeroe bleef ook na de lunch nog even in de zwijgmodus. Deze keer was de sfeer al beter. We wisten waarom we hier zaten, we wisten dat we het allemaal een beetje bizar vonden, maar iedereen wilde het experiment een kans geven. De stilte werd nu regelmatig doorbroken door iemand die een opmerking maakte. De zakenman: ‘Het voelt eigenlijk wel goed om zo in een groep met onbekenden te zitten en niets te hoeven.’ Een wijze oudere man: ‘Ik wil proberen een community te vormen die meer voor onze aarde opkomt.’ Er volgden steeds meer opmerkingen met een dergelijk karakter.

Eigen rol

Ondertussen was ik zelf alleen maar bezig met de vraag of ik ook wat 'moest' zeggen. Er speelde zich een dialoog in mijn hoofd af over wanneer ik in het diepe zou springen. Als ik niets zou zeggen, zouden mensen niet weten of ik ook onderdeel wilde zijn van de groep en of ik het met hun punten eens was. Maar wat moest ik zeggen? Wel iets dat mooi voortbouwde op het thema. En het liefst iets heel erg innovatiefs. En wanneer? Niet te vroeg, ik hoefde niet haantje de voorste te zijn, maar ook niet te laat.

Belangrijkste leerpunt

Een eyeopener: ik was hier aanwezig bij het vormen van een groep, een team, en ik vond het helemaal niet zo prettig of ontspannen. Sterker nog, het riep angstgevoelens op. Want wat zijn de sociale regels, wat moet ik doen om 'erbij te horen'? Dit bleek later ook de ervaring van mijn collega-deelnemers. Even de doelstellingen van onze goeroe die dag daargelaten, dit was mijn belangrijkste leerpunt: inherent aan het concept van een groep is dat er ook mensen zijn die daar buiten vallen en zich niet op hun gemak voelen. Daar moet je je, bijvoorbeeld in de rol van change manager, bewust van zijn. Als organisator heb je namelijk geen last van die basale angst; je bepaalt immers zelf de regels. Ik zorg er nu bij het opzetten van groepsvormen dan ook voor dat ik de verwachtingen voor deelnemers direct duidelijk maak. Dat ik zo snel mogelijk kleinere groepen creëer waarin mensen een band kunnen opbouwen en niet ‘alleen’ hoeven te opereren. En ik zorg ervoor dat er geen onaangenaam lange stiltes vallen…

Meer over verandermanagement?

• Welke werknemers stuur je op training
  
• Een visie is geen overbodige luxe
  
• Alle artikelen van Inge Oosterhuis