Soms hoor je een uitspraak die blijft hangen: ‘Als je als leraar tot het hoofd spreekt, zal het hart muren optrekken, maar als je tot het hart spreekt, zal het hart volgen.’ Die woorden raakten me, want in het bedrijfsleven werkt het precies zo.
We denken vaak dat leiderschap draait om visie, richting geven of het overtuigen van mensen om jouw pad te volgen. Maar hoe vaak vergeten we dat verandering niet ontstaat door mensen te vertellen wat ze moeten doen, maar door ze echt te raken? Door ze te zien, te horen en te waarderen om wie ze zijn.
Net zoals een leraar pas echt impact maakt door een emotionele connectie, geldt dat ook voor leiders in organisaties. Het gaat niet om het opleggen van een visie, maar om het raken van harten.
Waar komt deze uitdrukking vandaan?
De oorsprong van deze uitdrukking ligt in het onderwijs, waar men al vroeg ontdekte dat leerlingen pas echt leren en groeien als ze zich emotioneel verbonden voelen met hun leraar.
In de psychologie spreken we over het ‘affectieve filter‘: als mensen zich niet veilig of gezien voelen, sluiten ze zich af en komt informatie nauwelijks binnen. Maar als je verbinding maakt op gevoelsniveau, gaan deuren open – ook in organisaties.
Leiderschap is geen rol, maar een relatie
In bedrijven worden medewerkers vaak beoordeeld op hun prestaties. Logisch, zou je denken. Maar hier gaat het vaak mis. Goede cijfers hebben soms niks te maken met goed leiderschap en slechte cijfers zijn niet altijd te relateren naar slecht leiderschap.
De kunst is om te doorgronden wat er in de teams van de leider echt gebeurt. Daar zit vaak de sleutel tot langdurig succes of langdurige onrust.
Mijn overtuiging is altijd geweest: iedereen is van waarde. Iedereen heeft talenten, alleen niet iedereen herkent of benut ze direct op de juiste plek. En dat is niet erg. Niet iedereen is geboren om te leiden, net zoals niet iedereen gelukkig wordt van een managementrol.
Vicieuze cirkel van falend leiderschap
Toch zie ik het vaak gebeuren: iemand wil dolgraag manager worden, krijgt die kans en loopt vast. Niet omdat hij of zij niet goed is, maar omdat het hart er niet in zit. En wat doen we dan? We benoemen de feiten, wijzen op de cijfers en hopen dat de boodschap landt.
Maar meestal gebeurt het tegenovergestelde: muren gaan omhoog, teleurstelling groeit en mensen raken gefrustreerd. Sommigen vertrekken – misschien zelfs bewust zo gestuurd – en herhalen dezelfde rol elders, met hetzelfde resultaat.
Anderen blijven en hebben de feedback niet goed begrepen; er verandert niks en de frustratie verspreidt zich. En dan vertrekken juist die mensen waar je juist zo blij mee bent, maar zij konden niet langer onder het leiderschap functioneren. Zonde.
Van hart tot hart
Daarom geloof ik dat leiderschap begint bij het hart. Soms betekent dat een moeilijke boodschap brengen, maar altijd met respect en warmte. Iemand vertellen dat een leiderschapsrol misschien niet past, kan ook opbouwend zijn. Door écht te luisteren en samen te kijken waar iemands kracht ligt, help je mensen verder. Misschien werkt de magie van leiderschap niet in het huidige bedrijf, maar bloeit iemand elders helemaal op.
Het grote verschil is dat je door deze manier iemand feedback geeft waardoor mensen weten waarop ze moeten letten. Sommige mensen kunnen echt luisteren en zich aanpassen. Maar een andere uitkomst kan zijn dat de persoon in kwestie de tijd neemt om echt haar of zijn talent te vinden en juist in een totaal andere rol komt waardoor weer blijdschap en energie ontstaat – ook bij de mensen om haar of hem heen.
Dat is voor mij de essentie van leiderschap: geloven in de waarde van mensen, ook als het niet werkt zoals gehoopt. Niet afbreken, maar opbouwen. Want alleen als je tot het hart spreekt, blijft het hart zichtbaar – voor jezelf én voor de ander. Hoe zou jouw leiderschap eruit zien als je vandaag nog die stap zet?
Lees ook deze columns van Ineke Kooistra:
- Hoe bestuur je als de wereld alleen nog in zwart-wit denkt?
- De ceo die alles kan én eindeloos meegaat? Vergeet het maar
- Een slimme ceo hakt niet in 90, maar in 9 dagen knopen door
