Aan het einde van een regenachtige middag loop ik over een verlaten industrieterrein in Göteborg, Zweden. Ik ben op zoek naar het hoofdkantoor van Stena Line, een bedrijf dat enorme stappen zet als het gaat om digitale transformatie. En daar wil ik meer van weten.
Eerste cognitieve ferrybedrijf
Stena Line heeft namelijk de ambitie uitgesproken om uit te groeien tot het eerste ‘cognitieve’ ferrybedrijf ter wereld. Dat betekent dat binnen enkele jaren artificial intelligence (AI) nagenoeg alle bedrijfsbesluiten neemt.
Welke route een schip het best kan varen om zo veel mogelijk brandstof te besparen, welke producten in de winkels aan boord liggen, de bestellingen bij leveranciers, welke investeringen wanneer gedaan moeten worden, welke persoonskenmerken van mogelijke nieuwe medewerkers het best bij de organisatie passen: AI beslist het.
Voor een aantal bedrijven is volledige disruptie de enige zinvolle strategie. Veel vaker verlopen technologische veranderingen geleidelijk
Computerbrein aan het roer
Denk je eens in: een groot computerbrein dat uiteindelijk een heel bedrijf bestuurt met een omzet van 1,3 miljard euro en dat jaarlijks 7.600.000 passagiers, 1.700.000 personenauto’s en 2.100.000 vrachtauto’s vervoert. Als dat niet disruptief is…..
Een woord dat tegenwoordig overigens te pas en te onpas gebruikt wordt voor elke willekeurige innovatie uit de technologiesector. Het is daarmee het nieuwste toverwoord én een dooddoener van jewelste.
Voor een aantal bedrijven is volledige disruptie daadwerkelijk de enige zinvolle strategie. In veel andere gevallen verlopen de technologische veranderingen geleidelijk en is het effectiever om aandacht te geven aan het verbeteren van de basis en aan gerichte innovatie. We moeten ons niet nodeloos gek laten maken.
Disruptie
De koers die Stena Line voert mag echter met recht wél disruptief heten. Een door technologie afgedwongen nieuwe manier van denken. Een niet-lineair pad van voor en na een ingrijpende verandering in het ‘leven’ van een organisatie, merk of product.
Om te komen tot een AI-gestuurde organisatie heeft Stena Line een vijfstappenplan opgesteld. Daarbij neemt de impact van kunstmatige intelligentie elke keer toe.
Vijfstappenplan kunstmatige intelligentie
Bij stap één ondersteunen met elkaar verbonden databronnen en een eerste analyse daarvan managers bij hun beslissingen. In stap twee doet AI ook zelf echte aanbevelingen.
Vervolgens doet het intelligente systeem in stap drie niet alleen aanbevelingen, maar neemt het ook besluiten, zij het nog wel gemonitord door mensen. In stap vier doet AI niet alleen aanbevelingen over aanpassingen in de huidige bedrijfsvoering, maar ook over nieuwe businessmodellen.
En in stap vijf stelt AI deze nieuwe modellen niet alleen voor, maar beslist het ook zelfstandig om deze al dan niet te implementeren.
Wat is de rol van de mens?
De belangrijkste vraag die zich bij mijn bezoek aandiende is wat er uiteindelijk gaat gebeuren met de, nu nog, 5600 medewerkers. De enorm toegenomen hoeveelheid data en de snelheid waarmee deze verwerkt kan worden, maakt in toenemende mate de mens overbodig.
Niet omdat ze niet van goede wil zijn, maar omdat ze simpelweg niet efficiënt en snel genoeg data konden verwerken. Waarom hebben we nog medewerkers van vlees en bloed nodig als slimme algoritmen en kunstmatige intelligentie toch al weten wat de ‘beste’ strategie is voor het bedrijf?
Nieuwe rol medewerkers
De rol van de medewerker zal bij Stena Line snel compleet veranderen. Het zelflerende AI-systeem analyseert alle individuele data, legt kruisverbanden, extrapoleert en berekent zo het optimale beleid. Niet langer staat de kennis en kunde van de mens centraal, maar de onbeperkte beschikbaarheid van data. Daarmee is het tijdperk van wat we noemen het dataïsme aangebroken.
De pijnlijke kwestie is vervolgens: wat gebeurt er als de mens de meest inefficiënte schakel blijkt te zijn in het optimaliseren (of digitaal intensifiëren) van de organisatie? Wat betekent het voor de inrichting van onze samenleving? Voor de toekomst van organisaties?
Als we deze vragen tot ons door laten dringen, is het niet verwonderlijk dat steeds meer mensen waarschuwen om goed na te denken over hoe we kunstmatige intelligentie willen gebruiken. Hoe zorg je ervoor dat deze technologie op de juiste manieren gebruikt wordt?
Menselijke capaciteiten aanvullen
Zo roept Satya Nadella, ceo van Microsoft, op om kunstmatige intelligentie vooral de menselijke capaciteiten te laten aanvullen in plaats van deze te vervangen. Volgens Nadella kunnen we deze vraagstukken alleen maar duurzaam oplossen wanneer de mens aan het roer blijft staan en kunstmatige intelligentie ondergeschikt is. Zelfs als dat dus betekent dat we onze bedrijven niet op de meest efficiënte en mogelijk winstgevende manier zullen inrichten.
De tijd zal het leren of het door Stena Line gekozen model aansluit bij de maatschappij zoals we die voor ogen hebben. Ik verwacht en hoop dat in een steeds digitalere wereld we de factor ‘mens’ meer en meer zullen waarderen.
