Rampjaar 2020 zal onder verschillende titels straks de geschiedenis ingaan. Mijn etiket heb ik er alvast opgeplakt. Dit was het jaar van de kennisweerstand. De waarheid links laten liggen ging in 2020 velen makkelijk af. Onder leiding van Jake Agneli kwam dit alles tot een hoogtepunt. Agneli is de man met de horens die we kennen van de bestorming van het Capitool. Hij is de zelfverklaarde Shamaan van het spirituele QAnon complot. Hij is tevens het meelijwekkend slachtoffer van zijn eigen weerstand tegen kennis.
Dat de waarheid niet makkelijk wordt gedeeld, weten we al sinds filosoof Hume het begrip deep reality afserveerde. Een diepe objectieve realiteit waar alle planeetbewoners zich in kunnen vinden is een illusie. Ons brein verkokert namelijk alle kennis totdat het past in onze realiteitsbubbel. We zoeken bevestiging van wat we denken te weten, voor andere informatie zijn we allergisch.
Blaam voor Big Tech
Vraag aan mensen op straat hoe het zover kon komen en je krijgt als antwoord: door de sociale media. Met name de Big Tech bedrijven treffen blaam. Twitter, Parler, Facebook en Telegram zijn echokamers voor het eigen gelijk. Als we de mediakanalen opschonen komt de redelijkheid vanzelf wel weer bovendrijven.
De conclusie is dan dat meeste mensen deugen en de meeste technologie niet. Dit is natuurlijk een veel te simplistische gedachte. Oplossingen dienen zich pas aan als we de hele gifbeker leeg hebben gedronken. Hiervoor zullen we het algoritme dat onze bovenkamer bestiert aan een grondig onderzoek moeten onderwerpen.
Waar te beginnen? Mijn tip is om het vorig jaar verschenen boek Knowledge resistance: how we avoid insights from others er eens bij te pakken. Socioloog Mikael Klintman heeft zijn tanden stukgebeten op dit onderwerp. We lezen dat de bovenkamer – ons brein – er een handje van heeft om kennis te negeren. Klintman geeft veel voorbeelden.
De met-de-vuist-op-tafel-managers: je herkent ze door de uitspraak dat het nemen van een beslissing belangrijker is dan het nemen van de juiste beslissing
Met-de-vuist-op-tafel-managers
Een ervan is die van de met-de-vuist-op-tafel-managers. Het type dat er prat op gaat een knoop te hebben doorgehakt. Je herkent ze door de uitspraak dat het nemen van een beslissing belangrijker is dan het nemen van de juiste beslissing. Kennis is minder belangrijk dan de daad. In wetenschappelijke kringen treffen we veel kenniszelfgenoegzaamheid aan. Iets dat Klintman proud ignorance noemt. Vakgebieden trekken zodoende muren op en zie daar als buitenstaanders maar eens overheen te klimmen.
In het bedrijfsleven werkt die verkokering op precies dezelfde manier. Uit het persoonlijk leven hebben we allemaal wel een voorbeeld. In het genre ‘als ik het van tevoren had geweten, was ik er nooit aan begonnen’, zijn we allemaal wel eens voor verrassingen komen te staan. We horen adviezen van anderen niet aan, we gaan er blind voor. Maar de slotsom is dan toch dat we dit voor geen goud hadden willen missen. Zo blijkt kennisweerstand zijn voordelen en zijn functie te hebben.
Recht op onwetendheid
In een wereld stampensvol met data en AI pleiten sommigen zelfs voor het recht op onwetendheid. Informatie kan spoilers bevatten die het leven minder spannend maken en ons alle plezier ontnemen. Voor de een is de slimme stad het Walhalla, de ander vraagt zich af of hij wel wil leven in een stad die te slim is. De capitoolbestormers zijn niet van het type slimme stad. Ze zijn angstig over de vooruitgang omdat zij daarvan minder te verwachten hebben. Door hun verwachtingen niet te projecteren op kennis maar op mythes blijven ze hoopvol.
Sta open voor de kennis die verborgen gaat achter kennisweerstand
Laat het waanzinjaar 2020 niet nutteloos van je afglijden. Zie het als een kanteljaar waarvan je veel kunt leren. Kantel je eigen gedachten eens. Sta open voor de kennis die verborgen gaat achter kennisweerstand. Achter de vraag waarom Agneli en de andere mafkezen zo hardnekkig in hun eigen waarheid geloven schuilen interessante lessen. Die lessen kunnen belangrijk zijn voor de wereldvrede, maar ook voor een beter begrip van het kantoorleven.
