De vierde industriële revolutie waar Klaus Schwab – oprichter van het WEF – over spreekt brengt een flink aantal uitdagingen met zich mee. Aan de ene kant kunnen de innovaties verbeteringen opleveren. Neem een drone die in levensbedreigende situaties materiaal voor eerste hulp levert. Aan de andere kant kunnen deze vernieuwingen ook ten koste gaan van de zekerheid voor een grote groep mensen. Gesproken kan worden over een dubbelzijdig zwaard. Enkele van deze uitdagingen zijn:
1. Vaardigheden, loon en banen
Als je de verkeerde vaardigheden bezit, heb je weinig te bieden aan werkgevers. Onderzoekers Carl Frey en Michael Osborne geven in een overzicht weer wat de kans is bij 702 beroepen dat dit werk overgenomen kan worden door robots. Geschat wordt door de onderzoekers dat 47 procent van de huidige banen in de Verenigde Staten binnen twintig jaar niet meer bestaat door robotisering.
Economen Erik Brynjolfsson en Andrew McAfee spreken over de race tegen robots. Ze beweren dat de kern van het huidige probleem is dat we in een vroege fase van de ‘Grote Herstructurering’ zitten. Veel zaken gaan fundamenteel veranderen. Beroepen die nu nog door een grote groep werknemers wordt uitgevoerd, hoeven in de toekomst wellicht nog maar door één of twee mensen uitgevoerd te worden.
Ter vergelijking, in 1990 hadden de drie grootste bedrijven in Detroit – toen een belangrijk centrum voor de industrie – een gezamenlijke beurswaarde van 36 miljard dollar, een omzet van 250 miljard en 1.2 miljoen werknemers. In 2014 hadden de drie grootste bedrijven in Silicon Valley een beurswaarde van 1.09 biljoen dollar, 247 miljard omzet en 137.000 werknemers. Ofwel, het is door computers mogelijk om met minder mensen hetzelfde te creëren in vergelijking met het verleden.
2. Stedelijke ontwikkeling
De Amerikaanse president Donald Trump roept grote Amerikaanse bedrijven zoals Ford en General Motors op om meer auto’s te gaan produceren in de Verenigde Staten. Trump zegt hoge importtarieven in te voeren voor organisaties die hun producten buiten de Verenigde Staten vervaardigen en willen invoeren in het land.
Het is goed te begrijpen dat hij de binnenlandse productie wil stimuleren om zo banen te creëren. Er zijn immers een hoop banen verloren gegaan in sommige industriegebieden. Denk aan de industriegordel genaamd ‘The Rust Belt’ in de Verenigde Staten. Het gebied waar Trump veel stemmen won. Steden zoals Cleveland in Ohio en Detroit in Michigan zijn zienderogend achteruitgegaan.
In Detroit staan bijvoorbeeld een ongekende hoeveelheid leegstaande en vervallen huizen. De demografische veranderingen zijn gigantisch. In de jaren 50 woonden er nog ongeveer 1.8 miljoen mensen. Tegenwoordig zijn dat minder dan 700.000 mensen. In 2013 werd de stad failliet verklaard met een schuld van 18-20 miljard dollar. Automatisering, verplaatsing van banen naar andere landen en veel industrieën die minder goed presteren zoals de kolen- en staalindustrie zijn mogelijk de oorzaak voor het ontstaan van ‘The Rust Belt’.
In de toekomst kunnen dezelfde veranderingen wellicht ook ontstaan in andere steden waar een industrie onder grote druk komt te staan. Het is dan niet ondenkbaar dat een stad die floreert opeens – net als Detroit – zienderogend achteruit gaat. Op kleine schaal zie je al hoe binnensteden in Nederland veranderen door online winkelen (i.e. leegstand).
3. Verschillende belangen bij grote verandering
President Xi Jinping van China was ook aanwezig in Davos. Hij reageerde in zijn toespraak indirect op de protectionistische uitspraken van Trump. Hij gebruikte de volgende metafoor: ‘Als je een oceaan oversteekt met een boot, is het niet slim om bij iedere storm gelijk weer terug te keren naar de haven. Anders kom je nooit aan de andere kant van de oceaan’. President Xi erkent de enorme uitdagingen die in de huidige wereld bestaan, maar een potentiële handelsoorlog beginnen door protectionistisch beleid komt volgens hem geen enkel land ten goede. Daar heeft hij uiteraard een valide punt.
Beide presidenten stippen een belangrijk onderwerp aan. Hoe zorgen landen ervoor dat ze grote veranderingen doorvoeren, maar tegelijkertijd rekening houden met zowel hun eigen bevolking als de internationale gemeenschap waarop deze veranderingen ook grote invloed heeft?
4. Onevenredige verdeling van welvaart
Het gevaar bestaat dat een kleine groep mensen een onevenredig groot voordeel haalt uit de kansen die ontstaan (e.g. aandeelhouders, investeerders en innovators). Denk aan het ‘platform effect’. Enkele organisaties die een digitaal platform hebben waar kopers en verkopers diensten of producten uitwisselen. De grootste platforms domineren de markt en zijn de grootste begunstigden. Een concentratie van macht en financiële voordelen kan zo ontstaan bij enkele mensen.
Als een te grote groep mensen de verdeling van welvaart niet accepteert, dan kan grote sociale onrust ontstaan met bijbehorende conflicten. Muiterij kan ontstaan op het schip en het oversteken van de oceaan zal niet alleen gepaard gaan met storm buiten de boot voor de kapitein.
5. Voorbereiden op nieuwe banen
Alle innovaties brengen nieuwe banen met zich mee. Mensen dienen voor deze banen opgeleid te worden. Bij vorige industriële revoluties duurde het soms jaren voordat de juiste set aan vaardigheden op grote schaal was ontwikkeld. Deze keer is dat door de opkomende snelheid en schaal van veranderingen mogelijk geen optie, volgens het WEF.
De inschatting volgens het WEF is dat in 2020 de volgende 10 vaardigheden het belangrijkst zijn:
De top drie vaardigheden houden het volgende in: (1) complexe problemen oplossen (in staat zijn moeilijke problemen op te lossen in de praktijk die niet goed gedefinieerd zijn), (2) kritisch denken (in staat zijn logisch te redeneren om de sterke en zwakke punten van alternatieve oplossingen, conclusies of benaderingen van problemen vast te stellen) en (3) creativiteit (‘de capaciteit om met ongebruikelijke of slimme ideeën te komen om problemen op te lossen).
Lees ook het eerste deel uit de serie:
Rick Lahaye is de oprichter van Kennisstroom. Een organisatie gericht op Human Performance Innovatie. Als kennismakelaar combineert hij ideeën uit verschillende industrieën om klanten te helpen bij innovatie. Hij is de auteur van Grenzen verleggen, een boek over het leveren van maximale prestaties door 19 gouden medaillewinnaars en wereldkampioenen.
