Het Amerikaanse festival SXSW (South by South West) geldt al jarenlang als een graadmeter van zaken die goed gaan lopen of niet. Ook al zijn de laatste grote lanceringen (Twitter, Periscope) alweer een aantal jaar geleden: wat je hier in Austin ziet, wordt waarschijnlijk een groot succes. Zo zagen we na sterk technologische onderwerpen als AI, VR en Robotics, de laatste jaren steeds meer aandacht voor Fake News en de bestrijding ervan.
Nu technologische oplossingen voor Fake News niet het gewenste resultaat lijken te hebben en privacy-issues aan de orde van de dag zijn, was er dit jaar opvallend veel aandacht voor de Big 4: Facebook, Google, Apple en Amazon. Niet alleen op het gebied van nepnieuws, maar ook de dominantie en arrogantie van de tech-giants werd breed bediscussieerd. In diverse presentaties en paneldiscussies werd opgeroepen tot het splitsen van de bedrijven om de macht te doorbreken, om strengere wetgeving, en het aanklagen van bedrijven dan wel topmensen voor mogelijke crimineel gedrag.
Zo is Amazon is weliswaar geliefd bij consumenten, maar wordt in toenemende mate gezien als een alomtegenwoordig en zelfs beangstigend platform waarvan de tentakels zich uitstrekken over verschillende gebieden, van e-commerce en cloudhosting tot reclame en entertainment. Het bedrijf is enorm winstgevend en toch heeft het naar verluidt vorig jaar geen federale belasting betaald. Ook Google en Facebook worden geconfronteerd met toenemende kritiek op hun praktijken met betrekking tot het verzamelen en verkopen van persoonsgegevens en de overheersing van de digitale advertentiemarkt. Apple en Microsoft staan iets in de luwte van die drie, maar ook voor hen geldt nog steeds dat de economische en politieke macht als erg dominant wordt ervaren.
Opbreken
En dat moet opgebroken worden, zo betoogt de Democratische presidentskandidaat Elisabeth Warren. ‘De grote technologiebedrijven van tegenwoordig hebben te veel macht – te veel macht over onze economie, onze maatschappij en onze democratie,’ zei Warren. ‘Ze hebben de concurrentie als met de bulldozer vernietigd, onze privé-informatie voor hun winst gebruikt en het hele speelveld in hun voordeel gekanteld. En in dit proces hebben ze kleine bedrijven beschadigd en innovatie onderdrukt.’ Zij vergeleek het tech-speelveld met dat van baseball: ‘Je kunt een scheidsrechter zijn, een platform hebben of teams bezitten, dat is prima. Maar je kunt geen scheidsrechter zijn en tegelijkertijd eigen teams hebben.’
Ook Roger McNamee, schrijver van het boek Zucked, deed daar een schepje bovenop. Saillant detail: McNamee is de mentor van Facebook oprichter Mark Zuckerberg en vroege investeerder in Facebook. ‘Dit gaat niet alleen over technologie of business. Dit is een catastrofe waar we allemaal mee te maken hebben, en we hebben er niet per se een vocabulaire voor omdat het bedrijfsmodel dat Facebook en Google hebben gecreëerd, iets is wat we nog nooit eerder hebben gezien.’
‘Deze bedrijven zijn heel erg bezig met het manipuleren van aandacht om je meer tijd te laten besteden aan hun diensten’, vervolgt McNamee zijn presentatie. ‘Dat is een zeer gevaarlijk bedrijfsmodel voor de samenleving. Het is slecht voor de geestelijke gezondheid van de mensen die het gebruiken. Het is vreselijk voor democratie. Het heeft elk gevoel van privacy volledig vernietigd, en het ondermijnt het ondernemerschap in de Verenigde Staten, omdat deze bedrijven in feite steeds een nieuwe bedrijfstak overhoop gooien.’
Ook van binnenuit de grote techbedrijven was er aandacht voor het onderwerp. Instagram-oprichters Kevin Systrom en Mike Krieger verlieten Facebook in september en mochten op SXSW uitleggen hoe de integratie van Instagram was verlopen en hoe zij daar nu tegenaan keken. Ook zij werden geconfronteerd met de kritiek op de marktdominantie van Facebook en de vraag of de Instagram-overname niet beter teruggedraaid kon worden. ‘Krijgen we onze baan terug?’ was de eerste reactie van Systrom en ook Krieger zag niet direct welk specifiek probleem met een break-up zou worden oplost.
‘Er zijn heel veel redenen waarom mensen op dit moment boos zijn op technologie, terecht en onterecht. Dat betekent nog niet dat de universele oplossing ligt in het splitsen van bedrijven. Dat is namelijk een heel specifieke oplossing voor een heel specifiek probleem. Als je economische problemen wilt oplossen, zijn er betere manieren om dat te doen. Een bedrijf opbreken lost die problemen niet op. Dat betekent niet dat bedrijven niet moeten worden opgebroken als ze te groot worden en door hun monopolies problemen veroorzaken, maar groot zijn op zichzelf is geen misdaad.’
Ook Facebook zelf kwam op het Amerikaanse festival aan het woord: Public Policy Manager van Facebook Shaarik Zafar ging in gesprek met Wajahat Ali van The New York Times. Volgens Zafar deed Facebook alles wat het kon om Facebook schoon te krijgen. Het sluit dagelijks met behulp van AI één miljoen nepaccounts. Maar zelfs een combinatie van menskracht en geavanceerde technologie blijkt niet voldoende. ‘Dat is pas de eerste stap in het bestrijden van nepnieuws. Stap twee is om het creëren van nepnieuws te verminderen en dat is actief werk dat nog moet worden geperfectioneerd.’ Wajahat Ali ging daar recht tegenin door te stellen dat het tegengaan van nepnieuws simpelweg tegen Facebook’s business model in gaat, en daarom nooit erg enthousiast uit vrije wil zal worden ondernomen.
De sterkste aanklacht tegen Facebook kwam van de Duitse Journalist Richard Gutjahr, die in de zaal zat. In een sterk emotioneel betoog legde hij uit hoe zijn leven door talloze bedreigingen en haatteksten op Facebook kapotgemaakt werd, zonder dat Facebook daar iets aan zei te kunnen doen. Omdat het ‘binnen de richtlijnen’ bleef. ‘Zijn wij dan niet meer dan collateral damage bij jullie beurskoers?’ vroeg Gutjahr. Zafar moest het antwoord schuldig blijven terwijl de zaal langdurig applaudisseerde.
