Een nummer schrijven en opnemen, het is nogal een klus. Je schrijft de tekst, akoorden en zet het vervolgens op band. In de studio, of thuis via programma’s als Logic of Cubase. Ieder gitaarlijntje, iedere melodie, het moet allemaal kloppen en op elkaar aansluiten. Het is een muzikale puzzel, waar doorgaans een producer aan te pas komt, die zijn eigen inbreng op het eindresultaat heeft.
Amper Music
Maar hoe groot is de rol van die producer nog over pakweg tien jaar? De muziekwereld heeft ontdekt dat je AI kunt gebruiken om een liedje te voorzien van zogenaamd muzikaal behang. Startups als Amper Music en Flow Machines gooien de manier waarop we muziek maken momenteel volledig op zijn kop. Door zoveel mogelijk muziekvoorbeelden in een grote database te gooien, creëren deze startups een algoritme dat zelf muziek kan maken.
Het leidde afgelopen week tot het nummer Break Free van YouTube-muzikant Taryn Southern. Dit is het eerste nummer van haar aangekondigde AI-album I AM AI, de eerste plaat ter wereld die volledig met AI gemaakt zou zijn. Southern schreef zelf de tekst en akkoorden bij de song en gaf de computer vervolgens aanwijzingen over het ritme, de instrumentatie en het genre. Het algoritme kwam vervolgens op de proppen met de volledige achtergrondmuziek.
Southern is om. De zangeres stelt zelf dat ze dankzij AI veel meer tijd overhoudt voor het schrijven van nieuwe nummers. Die tijd, zo beredeneert ze, hoeft ze niet te steken in het zelf uitdenken van achtergrondmuziek. AI heeft volgens haar de toekomst, zo zei ze deze week aan technologiewebsite The Verge. “Ik denk zeker dat dit het begin is van AI-muziek”, stelde ze. “Samples hebben de hiphop veranderd en ik denk dat AI een vergelijkbare impact zal hebben op hoe we muziek maken.”
AI zal net zo’n invloed op muziekcomposities hebben als samples op hiphop
AI als innovatie voor de muziekbranche, dus. Het is stof voor een interessante filosofische discussie. Muziek is kunst en van kunst hebben we altijd gevonden dat het een product is van menselijke arbeid. AI-startups laten zien dat ook computers muziek, oftewel kunst, kunnen maken. Is deze muziek dan nog kunst? Wel als je bedenkt dat die computers uiteindelijk door mensen zijn gemaakt. Niet als je vindt dat muziek direct door mensen gemaakt moet worden.
Flow Machines
Kunst of geen kunst, je kunt er wel alle kanten mee op. Zie verscheen afgelopen jaar het AI-liedje Daddy’s Car van muzikant Benoît Carré. Het werkproces van Carré is vergelijkbaar met die van Southern: ook hij schreef de basis voor een nummer, inclusief tekst, en gebruikte AI om zijn song af te maken. De muzikant gebruikte hiervoor de software van de in Manchester gestationeerde, door Sony gesteunde onderneming Flow Machines. Dit bedrijf had 13.000 muziekfragmenten verzameld, waaruit Carré een stijl voor zijn nummer kon kiezen.
Carré, blijkbaar een Beatles-fan, koos ervoor om een song te maken in de stijl van de Fab Four. Het resultaat klinkt behoorlijk echt. Zo echt zelfs, dat een redacteur van The Verge het met enig gevoel voor overdrijven omschreef als een “ernstige waarschuwing voor de mensheid”.
Een gevaar voor de vindingrijke producer lijkt het in ieder geval wel. Flow Machines bewees dat algoritmes muziek kunnen maken in werkelijk allerlei soorten stijlen. Zo verscheen het liedje Mister Shadow, dat geïnspireerd is op de muziek van jazzmuzikanten als Duke Ellington en Irving Berlin.
Toegegeven, dit nummer klinkt wat meer als een computertrack, maar voor wie nog niet overtuigd is: Flow Machines heeft ook een pagina online gezet met door een algoritme ‘gespeelde’ pianofragmenten.
Automatische liftmuziek
Wat nog mist aan deze pianofragmenten is enige dynamiek, maar als de startup erin slaagt dit toe te voegen is dit prima achtergrondmuziek. Het is dan ook geen toeval dat muzak, oftewel achtergrondmuziek, een van de muzikale sectoren is waarin AI-muziekstarups momenteel druk mee bezig schijnen te zijn. Oftewel: het automatiseren van liftmuziek.
Hoe groot de invloed van AI op het productie- en schrijfproces bij muziek gaat worden, is anno 2017 nog moeilijk te voorspellen. Vraag het Meindert Kennis van het Nederlandse dancelabel Spinnin’ Records en hij zal je vertellen dat die invloed groot zal zijn. Kennis denkt zelfs dat slimme algoritmes straks op festivals muziek maken die aansluit bij de gemoedstoestand van de luisteraars.
Ook technologiebedrijf IBM is om. Het bedrijf voorziet zelfs in een eigen AI-programma, Watson Beats, dat onder meer dit AI-popliedje opleverde. Voor de muziekbranche zit er bovendien een potentieel businessmodel in. Hoe meer je immers automatiseert, hoe minder je kwijt bent aan muzikanten en producers. Tsja, wij hebben het ook niet bedacht.
Scepsis
Toch is nog lang niet iedereen overtuigd van AI-muziek. In een recente aflevering van de podcast Babbage van The Economist zijn ze nog sceptisch. In deze aflevering is een pianofragment te horen dat geheel met AI is gemaakt. Een student gebruikte hiervoor een selectie aan klassieke muziek-fragmenten, en het algoritme ‘componeerde’ uit dit materiaal een eigen melodie. Echter, na enige tijd blijft het pianospel een poosje hangen in een loop. Net iets te lang, waardoor het opeens klinkt als een foutmelding op een computer. Weinig romantisch.
Wat er gebeurt, zo leggen ze hier uit, is dat het algoritme zich na iedere melodie afvraagt wat de volgende toon zou moeten zijn, op basis van de vorige. De “ruimte van oplossingen” is steeds te klein om een nieuwe noot te vinden. Algoritmes, zo concluderen ze bij The Economist, zullen nooit de complexe creatieve processen van menselijke artiesten kunnen begrijpen en imiteren.
Maar goed, ze kunnen dus wel een Beatles-liedje perfectioneren en dat alleen is al disruptief genoeg.
