Als we het energienet intelligenter gebruiken, spaart dat milieu en portemonnee. Maar wie durft als eerste te investeren in zo’n smart grid?
Stroom komt uit de muur, gemaakt door een producent en geleverd via het elektriciteitsnet, dat in handen is van de netbeheerder. De centrale draait, de meter tikt en de verbruiker betaalt. Tot zover de wereld van het traditionele elektriciteitsnetwerk.
Dat traditionele beeld schiet echter tekort als meer stroom wordt opgewekt met bijvoorbeeld zonnepanelen en windmolens, die dan ook nog op een huis of bij de boer staan, in plaats van in een centrale. Pieken en dalen in het stroomaanbod buitelen dan over elkaar heen, de levering is niet langer eenrichtingsverkeer. En dan zorgen de komende jaren nieuwigheden als elektrische auto’s en warmtepompen ook nog eens voor een fikse groei van de elektriciteitsvraag. Kortom: een slimmer stroomnet – oftewel: een smart grid – wordt echt urgent.
Laadpaal
Een smart grid is een stroomnet met een ingebouwd meet- en regelsysteem, dat vraag en aanbod van energie optimaal op elkaar afstemt. Parkeer de elektrische auto voor de laadpaal, geef aan wanneer u weer wilt vertrekken en het slimme net bepaalt wanneer de accu het best kan worden geladen. Dat maakt het netwerk robuuster, milieuvriendelijker en uiteindelijk ook goedkoper. Een club van smart grid-specialisten becijferde onlangs dat Europa 52 miljard euro kan besparen als het zulke slimme netwerken invoert.
Dat klinkt mooi, maar de vraag is wel wie dat gaat aanleggen. Wie voorziet alle huishoudens en bedrijven van de benodigde slimme meters? Wie verstrekt de energiebranche de systemen die nodig zijn om stroom ook intelligent te kunnen sturen? Daar zijn we nog niet uit, stelt Han Slootweg, hoogleraar smart grids in Eindhoven en innovatiemanager bij netbeheerder Exendis. “Het is het probleem van de split incentives; de netbeheerder lijkt de aangewezen partij om de techniek uit te rollen, maar de baten komen grotendeels bij verbruikers en energiebedrijven terecht.”
Nulwoningen
Die patstelling betekent niet dat de ontwikkeling van smart grids in Nederland stilligt. In Hoogkerk draait een proef met 24 woningen die zoveel mogelijk zelf hun energie opwekken en alleen energie van buitenaf inkopen als deze ruim voorradig en dus goedkoop is. En in de Haagse nieuwbouwwijk Ypenburg worden 300 appartementen voorzien van een slim netwerk. Ulft krijgt volgend jaar 50 ‘nulwoningen’, huizen die evenveel energie opwekken als ze verbruiken, iets dat zonder intelligent net onmogelijk is.
Apparatenfabrikant Nedap doet mee aan de smart grid-proeven met zijn ‘powerrouter’, een omvormer voor zonnepanelen die bepaalt of de opgewekte stroom lokaal wordt gebruikt of wordt teruggeleverd aan het net. “Voor ons is dit een bouwsteen”, zegt Nedap-manager Freek Smits. “Het is een eerste stap naar een smart grid: je kunt de powerrouters via internet aansturen, zodat je centraal kunt inhaken op vraag en aanbod.”
Niet zo interessant
Afgezien van deze proeven, richt Nedap zich vooral op buitenlandse markten, zegt Smits. “We leveren door heel Europa, maar in Nederland is het nog niet zo interessant om zelf opgewekte stroom optimaal te gebruiken.”
Dat komt doordat in Nederland de klant voor zelf opgewekte stroom hetzelfde bedrag van zijn energiebedrijf krijgt als hij voor zijn stroom betaalt. “Met zo’n saldering stimuleer je de decentrale opwekking wel, maar de prikkel om je eigen stroom te verbruiken, is weg”, zegt Slootweg. “En daarmee het nut van een slimme meter.”
Zo is er nog wel meer te regelen en af te spreken, voordat Nederland zijn gehoopte smart grid heeft. De leverancier zal zijn prijzen meer afhankelijk moeten maken van vraag en aanbod, netbeheerders, wier winstmarge nu jaarlijks wordt vastgesteld door hun toezichthouder, moeten de ruimte krijgen om te investeren. En de overheid zou een andere terugleververgoeding kunnen invoeren.
Intussen is Exendis wel druk met intelligente laadpalen voor elektrowagens en slimme wasmachines, die zich vanuit een centrale laten aansturen. Slootweg: “Als netbeheerder doe je wat je nodig vindt, ook al is ons Nederlandse stroomnet zó degelijk dat we nog jaren vooruitkunnen. Tenminste, als de Noordzee niet ineens vol windmolens staat en de straten zich niet meteen vullen met elektrische auto’s. Maar als we de energievoorziening werkelijk willen verduurzamen, hebben we echt een smart grid nodig. Laten we daarom eerst maar eens bediscussiëren wat we nu echt willen, dan zijn we in 2017 of 2018 nog ruim op tijd om de juiste technologie uit te rollen.”
Lees ook:
- 'Kernenergie is weer hip'
- De Sahara uit het stopcontact
- Elektrokarren maar!
-
Rekenen met plantenresten
