Jouw agenda is altijd goed gevuld. Je carrière of je eigen bedrijf houdt je wel bezig. Tijd voor iets anders heb je eigenlijk niet. Totdat je tijdens de kerstperiode door je familie weer even fijn met je neus op de biologische klok wordt gedrukt.
Met één vraag is dat familiebezoek alweer verpest: waar blijven de (klein)kinderen? Werkende vrouwen zien daardoor als een berg tegen die kerstperiode op, weet Evelien de Jong, oprichter van Wil ik een kind. Dan slaat namelijk de twijfel weer toe.
Zij helpt vrouwen al tien jaar lang op een professionele manier beslissen over het moederschap. Ze is er fulltime mee bezig en krijgt vooral carrièrevrouwen en vrouwen met een eigen bedrijf over de vloer.
Eén op de vijf blijft kinderloos
Eén op de vijf Nederlandse vrouwen blijft volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek kinderloos. Tien procent wil geen kind, bij tien procent lukt het niet en tachtig procent blijft kinderloos omdat het er niet van komt, verduidelijkt De Jong deze cijfers.
Vrouwen worden ook steeds later moeder. Van alle kinderen die geboren zijn in 2022 had net iets meer dan twintig procent een moeder van 35 jaar of ouder. Maar op die leeftijd kun je ook in een stevige leidinggevende positie zijn beland of je eigen miljoenenbedrijf runnen.
De twijfel is dan ook begrijpelijk. ‘Deze vrouwen zijn heel tevreden met het leven dat ze nu hebben. Daarin is geen ruimte voor het moederschap. Ze weten dat het een behoorlijk deel van je agenda opslorpt. Het is niet iets wat je er even bij kan doen. Je kan er ook niet mee experimenteren. Als je voor kinderen kiest, kun je niet meer terug.’
Redenen om te twijfelen
Heeft die twijfel ook te maken met macht? Die hebben ze wel in hoge posities of als eigenaar, maar met kinderen ben je eerder machteloos. ‘Die machteloosheid gaat niet alleen over een kind dat niet wil slapen, terwijl jij dat wel wil. Dat gaat nog veel verder. Je levensgeluk hangt nu af van iemand anders. Iemand waar je nul controle over hebt.’
Natuurlijk zijn er meer redenen om te twijfelen, het gaat niet alleen over vrijheid blijheid. ‘Je hebt geen prettige jeugd gehad, op veel verschillende manieren. Of je hebt gezien dat je moeder het niet kon bolwerken. Of je verkeert niet in de juiste omstandigheden. Omdat de kans op een relatie kleiner is voor drukbezette hoogopgeleide slimme dames.’
‘Misschien heb je een relatie met iemand die al kinderen heeft en die staat niet te trappelen om opnieuw te beginnen.’ Ook het financiële plaatje, speelt nog mee. ‘Het zijn vrouwen die goed verdienen, maar die toch in de knel komen met kinderopvang, een hoge huur, te weinig woonruimte.’
Lees ook: Voor elke vrouw die opklimt verlaten er twee de organisatie
Biologische klok schuift op
Vrouwen die niet twijfelen, kloppen ook bij De Jong aan. ‘Ze denken dat ze geen kinderen willen, maar ze vinden geen fundament om die beslissing op te baseren. Ze willen het kunnen uitleggen, ook aan zichzelf.’
‘We zitten nu eenmaal in een samenleving met een heilige moedercultus. Iedereen zal tegen die vrouwen zeggen: “Denk er nog maar eens goed over na, daar krijg je spijt van”. Eigenlijk is dat bizar. Alsof je als vrouw zonder kinderen geen echte vrouw bent.’
Vanaf een bepaalde leeftijd hoef je je minder te verantwoorden, merkt De Jong op. Al schuift ook die leeftijd steeds verder op. Zelf is ze moeder geworden na haar veertigste. ‘Het vervelende is dat de fertiliteitsindustrie maar voort dendert. Nu zie je vrouwen die in de tweede helft van de veertig nog zeggen dat het misschien lukt. En zo kun je bezig blijven.’
Leren nee zeggen
Moeder worden is een identiteitsvraagstuk, dat is het vertrekpunt van De Jong wanneer ze twijfelende vrouwen coacht. ‘Het lijkt een soort vervelende levensvraag waarin het zwaard van Damocles boven je hoofd hangt. Maar eigenlijk mag je zelf kiezen: wil ik een moeder zijn of een vrouw met autonomie en vrijheid? Dit is een mooie kans om je te definiëren.’
‘Vrouwen beseffen dan ook dat ze tijd moeten investeren om die beslissing weloverwogen te nemen. Ik heb chirurgen begeleid, piloten en partners van bedrijven. Zij werken zestig uur per week, dan weet ik dat er geen ruimte is voor moederschap.’
‘Om die ruimte te kunnen maken, moeten ze nee kunnen zeggen. Maar het is heel moeilijk om zo andere mensen teleur te stellen of je ergens voor te schamen. En dat voor iets dat nog helemaal niet bestaat. Het is een abstract verlangen.’
Lees ook: Waarom LinkedIn meebetaalt aan IVF en adoptie
Dit is je antwoord
‘Het is ook logisch dat je ambiguïteit ervaart. Je zult heftige, tegenstrijdige gevoelens krijgen. Je wil gewoon leven zonder kinderen en tegelijkertijd kun je doodsbang zijn dat je iets zal missen. De ene dag kun je heel blij zijn zonder kind, de andere dag is het verdriet te groot. Het kan dus allebei.’
Daarom vindt De Jong de bekende vraag wanneer de kinderen komen eigenlijk best onbeschoft. ‘Het is een intieme, persoonlijke vraag die je niet hoort te stellen.’ En dat mag je ook laten weten tijdens het familiebezoek.
‘Wat je moet doen als vrouw die hiermee zit, is van tevoren een antwoord instuderen. Dan word je minder overvallen. Ik zou dat ook letterlijk zeggen: “Ik heb erover nagedacht wat ik zou antwoorden als ik deze vraag zou krijgen”.’
‘Het is iets wat ik nog aan het onderzoeken ben. Maar ik vind de vraag ook onprettig, of niet wenselijk op dit moment, of iets persoonlijks waar ik op een ander moment met je over wil praten, maar niet nu.’
Breng een teflonlaagje aan
De volgende stap is de ander afleiden. ‘Ik wil het wel hebben over hoe het moederschap voor jou was bijvoorbeeld. Of hoe ze al 57 jaar zo gelukkig is gebleven met ome Harry. Of je vraagt waar ze die oorbellen vandaan heeft. En als het een man is, zeg je: “Ajax, dat is toch niet te geloven, hoeveel geld zit daar wel niet in?” Dat mag gewoon.’
De Jong heeft ook bij haar familie de vraag gekregen. ‘Ik wilde graag een kind, en mijn gekke tante Ria bleef maar zeggen: “Je neefje heeft een kind gekregen, het is zo’n lief baby’tje, je moet echt eens komen kijken”.’
‘Ik had al gezegd: “Nee, dat is te pijnlijk voor mij, ik trek dat niet”. Ik heb het dan over de knieën van ome Jan gehad als afleiding, maar ze bleef maar doorgaan over die baby. Op zo’n moment moet je gewoon ergens anders gaan staan. Je moet voor jezelf een teflonlaagje aanbrengen.’
Kinderen en klimaat
Kun je ook scoren met het argument dat je geen kinderen wil, omdat dat beter is voor de planeet? ‘Nee, dat snijdt nog geen hout. Wij staan van de 186 landen die risico lopen door de klimaatcrisis op de 140ste plek. Wij krijgen gemiddeld 1,49 kinderen. Dat is te weinig. Er komt dus al krimp aan.’
‘Ik begeleid ook regelmatig vrouwen die werken bij Milieudefensie of Greenpeace. Ze zetten zich in voor het milieu en daardoor denken ze: “Nee, geen kinderen”. Maar als je hierover wil nadenken, moet je het klimaat even uit kunnen zetten. Dat is namelijk een externe factor.’
‘Pas als jij de regie hebt, kun je aan die externe factoren gewicht gaan toekennen. Dan kun je ook nog altijd zeggen: “Ja, het moederschap is voor mij, maar het hoeft niet biologisch een eigen kind te zijn”.’
‘Maar je mag het wel als excuus gebruiken op een familiefeestje. Vooral als iemand heel dronken tegen je aan staat te lallen, zo van: “Heu, moet je geen kind nemen?” Dan zeg je: “Nee, kan niet vanwege het klimaat” (schaterlacht).’
Lees ook: Trek je minder aan van wat andere mensen over jou kunnen denken
