Hoe u patronen doorbreekt

Heeft uw bedrijf of afdeling een oppepper nodig? Is het tijd om de zaak eens flink te ontregelen, om patronen te doorbreken? Interventie door een nar kan uitkomst bieden. 

1 Verfrissend

Marco Raad is een hofnar waarmee niet valt te spotten. Laatst nog werd hij ingehuurd door een bedrijf dat bezig was met een grote reorganisatie. Raad hoorde de medewerkers klagen en mopperen. Tijd voor een interventie van de hofnar, begreep hij. “Ik heb toen bij een hoge ­manager de deur opengegooid. ‘Hier is uw hofnar’, riep ik. En: ‘Ik kom u ­vertellen dat er in dit bedrijf groot ­onrecht wordt gedaan.’ De manager schrok, maar was toch bereid mij aan te horen. Later heeft hij me ­bedankt.”

Raad is mede-­eigenaar van advies- en coachingsbureau Uw Hofnar, een van de initiatiefnemers van het ‘Gilde der ­Hofnarren’ en auteur van De hedendaagse hofnar, spiegel van de waarheid.
Uw Hofnar werkt voor grote organisaties als Getronics en het UWV. Raad wordt vaak ingehuurd bij ­reorganisaties en verandertrajecten. “Als ik in zo’n bedrijf ­rondloop, komt er wel eens iemand boos op mij af”, vertelt hij. “Hij roept dan: ‘Wij moeten bezuinigen, maar er is wel geld voor een hofnar’. Zo’n ­reactie is ­waardevolle informatie, daar ben ik blij mee. Mensen projecteren vaak op mij wat ze van hun manager vinden.”

Met zijn narrenstreken houdt Raad mensen een spiegel voor. “Als ik merk dat een manager mensen in de hoek zet, maak ik me in zijn bijzijn overdreven klein. En als iemand moeilijke woorden gebruikt, ga ik die ­expres verkeerd interpreteren. Zo komt de boodschap wel aan.”
Ook amateurs zouden af en toe de nar moeten uithangen, denkt Raad. “Introduceer bijvoorbeeld bij een vergadering het narrenstokje. Degene die dat stokje in zijn hand heeft, mag vrijuit ­spreken. Dat werkt verfrissend.”

2 Geen enkel belang

“Steve Jobs leest alles wat Wozniak zegt”, weet internet­pionier en investeerder Michiel Frackers. “Ze zijn samen Apple ­begonnen, dat is bepalend ­geweest voor hun carrière. ‘Het voelt nooit zo als de eerste keer’, zoals de grote f­ilosoof Jon Bon Jovi ooit zong.”
Volgens Frackers is Wozniak overtuigend als hofnar doordat hij ­absoluut onafhankelijk is. “Hij heeft nergens een belang in. Hij is al jaren weg bij Apple en ­investeert niet in start-ups, alleen in liefdadigheid.”

Wozniak was in de ogen van de buitenwereld altijd de man van de technische brille, waar Jobs de man van de commercie was. Dat beeld is onjuist, weet ­Frackers, wat blijkt uit de iPad, de legacy van Jobs. “Nu pas roept iedereen dat Jobs een genie is. Net als de iPhone is de iPad een totale innovatie op drie fronten: hardware, software en diensten. Ik ben in al die domeinen actief geweest en weet hoe moeilijk het is dat te combineren.”

Maar de ­herwaardering van Jobs betekent niet dat Wozniak als nar moet worden ­afgeschreven, vindt Frackers. “Er zijn in de IT-wereld maar een paar mensen geweest die zelf iets ­hebben gecreërd. Wozniak is zo iemand, net als Jobs, Gates, en Akio Morita. Die mensen zijn stuk voor stuk hyper­intelligent en enorm gedreven. Nadeel is dat ze meestal niet zo gezellig zijn, weet ik uit ervaring. Wozniak is een uitzondering. Je kunt altijd met hem lachen.”

3 Don’t try this at work

“Een nar dramatiseert, ontregelt en doorbreekt patronen”, zegt Anneke Dekker. Als ‘provocatief coach’ kruipt ze regelmatig in de huid van de nar. Nooit met de ­bedoeling om mensen voor gek te ­zetten, ­benadrukt ze: “Ik probeer de ander uit te dagen met ­warmte en ­humor. Door de warmte creëer ik vertrouwen, ­zodat ik de meest vreselijke dingen kan zeggen zonder te kwetsen.”
Een nar kan ­volgens Dekker ­mensen ‘uit hun rol trekken’, maar ze ook zelfvertrouwen en daadkracht terug­geven. Tijdens coachingsgesprekken kondigt Dekker liever niet aan dat ze zich als nar kan ­gedragen, anders is het verrassingseffect weg. “Soms worden mensen door hun werkgever naar mij verwezen zonder dat ze ­weten wat voor soort coach ik ben, maar daar komen ze ­meestal snel genoeg achter.”

Hoewel ze regelmatig de narrenkap opzet, raadt Dekker gewone werknemers af haar voorbeeld te volgen. “Dan neemt niemand je ooit nog serieus.”
Voor leidinggevenden geeft het sowieso geen pas zich als nar te gedragen, vindt Dekker: “Een nar speelt een spel met machts­verhoudingen. Als een manager dat doet wordt het al snel een ­afrekening onder het mom van een grap.”