Stuur je organisatieverandering top-down of bottom-up? En als het waar is dat mensen wel willen veranderen, maar niet veranderd willen worden, wanneer kies je dan toch bewust voor een opgelegde, niet-organische manier van veranderen en wanneer niet? En in welke situatie werkt welke aanpak het best? Vragen die in bijna elk traject aan de orde komen en niet altijd makkelijk te beantwoorden zijn.
De oplossingsrichting: push én pull-aanpak
Top-down verandering aansturen betekent iets anders dan top-down verandering ‘afdwingen’ of ‘opleggen’. Top-down kun je zowel voor een push als voor een pull-aanpak kiezen. Anders dan de aanpakken push of pull te noemen vind ik de metafoor cruise en backpack handig om het type reis te illustreren.
Een cruise kent duidelijke tijdslijnen, mijlpalen en heeft een vastomlijnd karakter met een duidelijk begin- en eindpunt. De aanpak voelt wat strakker en wordt vaker als push ervaren. Een cruise-aanpak werkt over het algemeen goed bij verandering van meer rationele zaken als organisatiestructuur, processen en systemen.
Meer flexibele, organische reis
Een backpack-aanpak staat symbool voor een meer flexibele, organische reis, waarin principes en doelstellingen aangedragen worden, maar mensen hun eigen veranderproces regisseren. Deze aanpak wordt vaak meer als pull ervaren.
Een backpack-aanpak helpt typisch bij verandering van gedrag en manieren van werken. Door deze twee aanpakken simultaan te laten lopen geef je mensen de ruimte om te experimenteren en bied je tegelijkertijd houvast door kaders te stellen. Het praktijkvoorbeeld laat zien hoe je deze duale aanpak in praktijk brengt.
Praktijkvoorbeeld: de snelste route
Een organisatie die bekendstaat om haar kleding voor de modebewuste consument wil in vijf jaar van een traditionele naar een circulaire organisatie transformeren. De twee bestuurders worden het niet eens over de weg daarnaartoe. De een gelooft in een centraal gestuurde, strakke veranderaanpak, omdat die sneller zou gaan.
De ander ziet veel meer in de snelheid van een organische aanpak, omdat die een sneeuwbaleffect genereert. Na veel discussie en gesprekken komen de bestuurders tot de conclusie dat de ene aanpak niet zonder de andere kan. Het neerzetten van de circulaire strategie en verankering in de organisatiestructuur vraagt om een georganiseerd traject. Dit wordt centraal bedacht en aangestuurd en heeft een start- en einddatum: een cruise.
Heldere doelstelling
Het resultaat is dat er een heldere doelstelling op het gebied van people en planet in het hart van de bedrijfsstrategie geformuleerd wordt en er een sustainability-impactboard wordt samengesteld met directeuren uit iedere discipline die verantwoordelijk zijn voor de strategierealisatie.
Voor het veranderen van overtuigingen, gedrag en werkwijze kiezen ze voor een flexibele route, ofwel backpacken. Grote groepen managers en medewerkers worden aangezet om zelf te verhelderen hoe zij hun dagelijks werk opnieuw kunnen inrichten in lijn met de circulaire gedachte.
Beide aanpakken worden simultaan geïmplementeerd en leiden uiteindelijk tot een gebalanceerde veranderreis, waarin co-creatie met medewerkers in de organisatie plaatsvindt, binnen heldere kaders van bedrijfsstrategie en organisatiestructuur.
Tip voor change leider
Afhankelijk van jouw eigen profiel zul je je comfortabeler voelen bij een cruise- of backpack-georiënteerde aanpak. Zwart-wit gezegd past de cruise-aanpak meer bij rationeel ingestelde leiders en de backpack-aanpak meer bij meer creatief ingestelde leiders.
De een kan echter niet zonder de ander. Zorg daarom dat je in jouw team mensen om je heen verzamelt die complementair aan je zijn, waardoor je een complementaire veranderstrategie kunt voeren.
Tip voor change begeleider
Voor degenen die de veranderprocessen orkestreren en coördineren: de backpack-methode is organisch, maar dat betekent niet dat deze vrijblijvend is. Maak ook in deze reis voortgang zichtbaar, toon best practices, en spreek aan op verantwoordelijkheid vanuit de gestelde doelstellingen en principes. Het inrichten van pulse surveys kan helpen om voortgang inzichtelijk te maken.
Conclusie: duale strategie vaak nodig
Afhankelijk van de veranderknop waar je aan draait, is een cruise- of backpack-georiënteerde aanpak geschikter. In veel trajecten ontkom je er niet aan om aan meerdere knoppen tegelijkertijd te draaien. Dit vraagt om een duale veranderstrategie, waarin je comfortabel bent beide toe te passen.
