2017 wordt het jaar van Trump, Poetin en Erdogan, van de Brexit en de EU onder vuur, van een tumultueuze Tweede-Kamerverkiezing en kabinetsformatie. Niet alleen in de (internationale) politiek, maar ook op het gebied van leiderschap in organisaties staan ons belangrijke ontwikkelingen te wachten. De toekomst van leiderschap volgens 5 experts.
‘Management en leiderschap worden belangrijker dan ooit’
Itamar Sharon (Adviseur en trainer bij Leeuwendaal en schrijver van Happyholics)
‘Management en leiderschap worden belangrijker dan ooit. De snelheid waarmee de omgeving verandert wordt steeds groter, en er worden alsmaar hogere eisen aan de medewerkers in de organisatie gesteld. Om te zorgen dat die medewerkers daar goed mee om kunnen gaan, moet het management voor ondersteuning zorgen. Dat maakt management tot cruciaal onderdeel van het succes van de organisatie.’
‘De competentie om mensen aan te sturen wordt belangrijker dan de inhoudelijke kennis’
‘Tegelijk verandert het managementvak, want de inhoudelijke component wordt minder belangrijk. Vroeger was de manager de persoon met de meeste vakkennis. Dat is onder de huidige veeleisende omstandigheden niet langer haalbaar. Management wil zeggen dat je zorgt voor een team met mensen met de juiste expertise. Jouw rol is zorgen dat zij zich als expert kunnen ontwikkelen, en dat de samenwerking goed loopt. De competentie om mensen aan te sturen wordt belangrijker dan de inhoudelijke kennis.’
‘Om invulling aan die rol te kunnen geven moet je dichtbij je teamleden staan. Zo weet je hoe ze het beste kunnen worden ondersteund en leer je hun beweegredenen kennen. Vooral bij de jongere generatie speelt zingeving een grote rol: medewerkers willen weten waarom ze doen wat ze doen en hoe hun werk in het grotere geheel past. Wil je ze goed kunnen begeleiden dan moet je jezelf ook goed kennen: om dichtbij anderen te kunnen komen, moet je dicht bij jezelf staan.’
‘De reflex is vaak dat we geen fouten willen maken. Dat houdt ons tegen’
Ben Kuiken (Auteur van onder meer De laatste manager en oprichter van Nieuworganiseren.nu)
‘Wat ik om me heen zie is dat bijna geen bedrijf of instelling niet bezig is met nadenken over de manier waarop de organisatie moet worden ingericht. Daarbij wordt ook vaak overwogen of bepaalde onderdelen zelfsturend kunnen worden gemaakt. Ik moet erbij zeggen dat het niet zelden gebeurt vanuit het oogpunt van kostenbesparing: het team krijgt meer zelfstandigheid om de eenvoudig reden dat er dan managers kunnen worden ontslagen.’
‘Deze invulling lijkt strijdig met het mythische beeld van de leider die in alles vooropgaat’
‘Ondanks de grote belangstelling zie je echter dat het toepassen van nieuwe organisatievormen lang niet altijd goed uit de verf komt. Vaak zie je oude reflexen terugkomen: de directie bepaalt hoe het team aan de zelfsturing invulling moet geven. De directie is dus nog steeds bezig met voorschrijven hoe het moet. We zitten in een leerproces, de directie moet haar medewerkers de ruimte geven en enthousiast maken om hun eigen werk te organiseren, de medewerkers moeten die handschoen oppakken. Dat laatste is ook lastig, want de reflex is vaak dat we geen fouten willen maken. Dat houdt ons tegen.’
‘De leiders die we steeds meer nodig hebben zijn in staat om het doel van het werk centraal te stellen, en zichzelf daarbij dienend op te stellen. Het gaat niet om hen, het gaat om de missie. Het is een invulling van leiderschap die strijdig lijkt met het mythische beeld van de leider die in alles vooropgaat. Je kunt je afvragen of het begrip leiderschap niet aan vervanging toe is. Het wekt de verkeerde verwachtingen.’
‘De invloed van technologie op leiderschap is tot nu toe tamelijk gering’
Lynda Gratton (Hoogleraar management practice, London Business School)
Onlangs publiceerde MIT Sloan Management Review de special Frontiers over de managementveranderingen als gevolg van nieuwe technologieën. 15 deskundigen uit wetenschap en bedrijfsleven gaven hun visie, waaronder de befaamde managementauteur Lynda Gratton van London Business School. Gratton doet continue onderzoek naar de invloed van technologie op leiderschap. Een verrassende uitkomst is dat die invloed tot nu toe tamelijk gering is: voor ons dagelijks leven hebben nieuwe technieken meer gevolgen gehad dan voor de manier waarop leiding wordt gegeven. Naar verwachting komt daar de komende 5 jaar verandering in.
‘Managers hebben meer vaardigheden nodig dan ooit tevoren’
Waar technologie veel invloed zal hebben is op het gebied van de ‘future risk factors’ die Gratton heeft geïdentificeerd. Die risicogebieden zijn het aansturen van virtuele teams, het goed laten samenwerken van teamleden uit verschillende generaties, met verschillend technologiegebruik, en het ondersteunen van snelle kennisstromen tussen businessunits. ‘Merk op wat de risicogebieden gemeenschappelijk hebben’, schrijft Gratton, ‘ze gaan in essentie over management.’ Maar dan over een zeer complexe managementvorm.
Managers, aldus Gratton, hebben meer vaardigheden nodig dan ooit tevoren. Ze moeten mensen virtueel in plaats van fysiek kunnen aansturen, kunnen omgaan met zeer heterogene teams, en grote informatiestromen kunnen managen. Ze moeten snel vertrouwen weten op te bouwen, kunnen inspireren, conflicten in gedistribueerde teams kunnen hanteren, in staat zijn om heldere doelen te stellen en hun mensen te coachen. Gratton: ‘Het zijn deze managementvaardigheden en -praktijken die komende jaren door technologie worden verrijkt op manieren die we ons misschien nog niet hebben gerealiseerd – maar op termijn duidelijker worden.’
‘Leiderschap wordt veeleisender omdat je niet kunt terugvallen op een vast repertoire’
Caroline van Frankenhuyzen (Coach, trainer en ontwikkelaar van leiderschapsprogramma’s bij onder meer de Baak)
‘Leiderschap ontwikkelt zich snel, en dat blijft ook de komende jaren doorgaan. Maar je kunt niet zeggen dat we allemaal één richting uitgaan. Sommige organisaties passen zelforganisatie toe. Maar bijvoorbeeld in bedrijven waar sterk bezuinigd wordt, zie je ook nog veel klassiek hiërarchisch leiderschap. Om welke leiderschapsvorm wordt gevraagd, wordt grotendeels bepaald door de context. De kunst is dat je met die verschillen weet om te gaan.’
‘Het belangrijkste hulpmiddel dat leiders houvast kan geven is dialoog’
‘Leiderschap wordt veeleisender omdat je niet kunt terugvallen op een vast repertoire. De omgeving waarin het team functioneert kan snel veranderen, en daarmee veranderen de eisen die aan het team worden gesteld. Het belangrijkste hulpmiddel dat leiders houvast kan geven is dialoog. Met dialoog kun je zorgen dat je weet wat er speelt en hoe je kunt reageren. De gemeenschappelijke waarden die aan het werk richting geven, komen zo naar boven. De kunst als leider is om alle meningen aan te horen, ook degene die je niet graag hoort, en daarna sturing te geven aan het resultaat van de dialoog. In de dynamische omgeving waarin het team functioneert is het belangrijk dat iedereen kan worden gehoord. En daarna moet je met zijn allen verder.’
‘Over de ontwikkeling van leiderschap ben ik niet echt optimistisch’
Ben Tiggelaar (Onderzoeker, schrijver en trainer)
‘Over de ontwikkeling van leiderschap ben ik niet echt optimistisch. Als je verschillende onderzoeken leest naar hoe werknemers hun direct leidinggevenden beoordelen, dan valt dat vaak tegen. Veel leidinggevenden doen dingen die niet effectief zijn, waar hun mensen gestrest of geïrriteerd van worden. De betrokkenheid van medewerkers is vaak laag. Intussen hoor ik leidinggevenden – ook in MT – parmantig verklaren dat ze nooit iets op het gebied van management en leiderschap lezen. Daar koketteren ze mee: ze vinden het niet nodig zich in hun vak te verdiepen. Stel je voor dat een arts zou zeggen: ‘Ik hoef niks te lezen om bij te blijven.’ Onder leidinggevenden merk je soms een soort verafgoding van intuïtie, ‘Ik doe het op mijn gevoel’. Daar kan ik echt boos om worden.’
‘Leiderschap dat mensen niet beter laat functioneren, pikken we niet langer’
‘Ik denk dat leidinggevenden hier in de toekomst niet meer mee wegkomen. Zoals je bijvoorbeeld bij artsen ziet dat de patiënt beter geïnformeerd en kritischer wordt, zullen we in organisaties iets vergelijkbaars zien. Een auteur als Barbara Kellerman laat zien dat in alle geledingen van de maatschappij emancipatiebewegingen opkomen, dat traditioneel leiderschap op zijn retour is. Als leider moet je je werk kunnen onderbouwen, jouw aanwezigheid moet echt wat toevoegen. Leiderschap dat mensen niet beter laat functioneren, pikken we niet langer. Dan wordt het: manager go home.’
Dit artikel is onderdeel van het dossier Nieuw Leiderschap op mt.nl. Meer lezen?
- Leer communiceren als een échte leider
- 4x hoe je van vermijdingsgedrag afkomt
- Hoor jij écht wat je team zegt?
- Op je intuïtie afgaan doe je zo
- Een conflict op het werk? Yes!
