Welke bekende leider ging ten onder omdat hij of zij zich onvoldoende ontwikkelde? Een lastige vraag, vindt leiderschapsdeskundige Hannes Leroy van Rotterdam School of Management, Erasmus University (RSM). ‘Als ik van afstand toch iemand moet noemen, zou het Hillary Clinton zijn – al is het maar omdat haar casus uitgebreid geanalyseerd en gedocumenteerd is. Haar inhoudelijke kennis en capaciteiten staan buiten kijf. Toch lukte het haar niet om haar leiderschapscapaciteiten ten volle te ontwikkelen en haar ultieme doel – het presidentschap van de VS – te bereiken. Met inhoudelijke kennis alléén red je het niet altijd.’
Leiderschap: de één heeft het van nature meer in zich dan de ander. Toch zal élke leider zichzelf moeten blijven ontwikkelen om relevant te blijven. Al was het maar omdat de wereld waarin organisaties zich bewegen, steeds complexer en onzekerder wordt.
Daar komt bij dat veel organisaties steeds platter en transparanter worden, met zelfstandige teams die hun werk meer naar eigen inzicht inrichten. En daarmee lijkt paradoxaal het belang van sterk leiderschap te groeien; iemand die, vanuit een heldere visie en een duidelijk doel, de verschillende organisatieonderdelen met elkaar weet te verbinden.
Leiderschapskompas
Op basis van meer dan een eeuw aan wetenschappelijke inzichten onderzocht Hannes Leroy welke leiderschapskwaliteiten meer en minder effectief zijn. Die inzichten vertaalde hij vervolgens in het zogenoemde leiderschapskompas, dat vier windrichtingen telt.
‘Een goede leider stelt zichzelf bij elke strategische beslissing de vraag wat hij of zij met de organisatie wil bereiken, met wie de organisatie dat gaat doen, waarom de organisatie dit wil bereiken, en hoe de organisatie dat denkt te gaan doen. Overkoepelend is de waar-vraag van belang: in welke omgeving opereren de organisatie en haar leider? Of, om meer in kompastermen te blijven: wat is de kaart waarop je navigeert?’
Spanningen
De 4 windrichtingen van het kompas roepen vanzelfsprekend spanningen op, erkent Leroy. ‘Focus je als leider bijvoorbeeld te veel op de mensen of partijen met wie je je doel denkt te gaan bereiken? Dan kan het zomaar gebeuren dat je je doel uit het zicht verliest. Of dat je niet meer goed helder hebt hóe je dat doel gaat bereiken. Tegelijkertijd is het vaak zo dat leiders zich in één dominante richting ontwikkelen, waardoor de andere richtingen automatisch minder aandacht krijgen.’
Authenticiteit
De manier om hierin de juiste balans te vinden, schuilt volgens Leroy in de eerste plaats in authentiek leiderschap. ‘Als je trouw blijft aan jezelf en je eigen waardes en principes, is de kans een stuk groter dat je vanzelf de juiste koers vaart en een goede balans vindt. Goede leiders weten waar ze voor staan en omringen zich met mensen die hun zwakkere plekken aanvullen.’
Zelfbewustzijn
Authentiek leiderschap begint vanuit het bewustzijn dát je de leider bent, vervolgt Leroy. ‘Precies in het midden van het kompas vinden we het zelfbewustzijn van de authentieke leider. Natuurlijk, sommige managers meten zich als vanzelf de identiteit van een leider aan. Maar zeker beginnende leiders vinden het vaak moeilijk om zichzelf als leider te zien. En dat is lastig, want je zelfbewustzijn als leider heeft een grote impact op de invloed die je hebt op anderen.’
Dat klinkt heel basaal, erkent Leroy. ‘Een goede leider opereert niet vanuit een ivoren toren, maar realiseert zich dat alles wat hij of zij zegt of doet de ánder beïnvloedt. Wie leiding geeft vanuit zelfbewustzijn, kweekt vanzelf typische leiderschapscompetenties als emotionele intelligentie, charisma, spreken in het openbaar, en het vermogen om ethisch verantwoorde beslissingen te nemen.’
Barre omstandigheden
Om jezelf als leider te blijven ontwikkelen en dat zo noodzakelijke zelfbewustzijn te kweken, is het volgens Leroy essentieel dat je jezelf op de proef durft te stellen. De leiderschapseconomie is primair ingericht op comfort. Veel managementcursussen vinden plaats op een aangename plek, in een comfortabel hotel met goed eten, en zijn vooral gericht op kennisvermeerdering.
Om mensen in staat te stellen zichzelf pas écht te leren kennen, ontwikkelde Leroy een leiderschapsprogramma in de vorm van een expeditie op een oncomfortabele, onherbergzame locatie, waar de bizarre omstandigheden het maximale vragen van de mens.
