1. Ongewenst gedrag, wat is dat?
Voor veel leidinggevenden is ongewenst gedrag een ongrijpbaar begrip. In wetenschappelijke literatuur wordt de volgende definitie aangehouden: ongewenst gedrag is een sociale interactie waarin een werknemer doelwit is van negatief sociaal gedrag.
Dit negatieve gedrag kan van persoonlijke aard (bijvoorbeeld roddelen) of werkgerelateerde aard (bijvoorbeeld het achterhouden van informatie) zijn, of kan verwijzen naar sociale isolatie. Het gaat om een escalerend proces waarin het doelwit in een machteloze positie belandt en zich steeds moeilijker kan verdedigen.
Als leidinggevende kun je dit gedrag actief signaleren en effectief aanpakken. ‘Leiderschap is sterk bepalend voor de cultuur van een organisatie’, legt directeur bij Realise (onderzoek- en organisatieadviesbureau van Schouten & Nelissen) Marijke van Sluisveld uit. ‘Geef als manager in ieder het goede voorbeeld van gewenst gedrag. Creëer openheid en stimuleer medewerkers hun eigenheid, talenten en kwaliteiten in te zetten.’
2. Hoe kun je ongewenst gedrag herkennen?
Vaak wordt nog gedacht dat het vertonen van ongewenst gedrag (bijvoorbeeld pesten) een persoonsgebonden kwestie is. Dit is onterecht, ongewenst gedrag vindt niet plaats in een ‘sociaal vacuüm’. Factoren in de werkcontext blijken hier het sterkst op van invloed: ze creëren een voedingsbodem voor ongewenst gedrag. Denk hierbij aan:
- Te hoge werkdruk en zware taakeisen;
- Baanonzekerheid;
- Rolonduidelijkheid en rolconflicten;
- Weinig autonomie en invloed op het werk;
- Verveling en te weinig uitdaging;
- Spanningen van buiten het werk meenemen op de werkvloer;
- Zwak leiderschap.
Wil je inzicht in factoren die ongewenst gedrag binnen jouw werkomgeving een voedingsbodem creëren voor werkstress en ongewenst gedrag? Dan is een Risico-Inventarisatie en -Evaluatie Psychosociale Arbeidsbelasting (RI&E PSA, meer hierover onder stap 6) of medewerkersonderzoek een goed idee. Hier kunnen je medewerkers anoniem vertellen over hun ervaringen.
3. Wat kost ongewenst gedrag?
52 procent van de slachtoffers presteert slechter door stress, blijkt uit onderzoek van Realise. De kosten voor de samenleving bedragen 2 tot 4 miljard euro per jaar. Denk bijvoorbeeld aan:
- Psychosomatische stressklachten (lichamelijke klachten die niet verklaard kunnen worden door lichamelijke aandoeningen)
- Minder motivatie
- Dalende productiviteit
- Ziektekosten
- Meer verloop
- Conflicten met collega’s die blijven sluimeren
- Hogere belasting collega’s
- Juridische kosten
Advertorial Behoud talentvolle medewerkers binnen je organisatie
In deze gratis whitepaper lees je hoe je meer rendement haalt uit je HR-budget. Door het behoud van talentvolle medewerkers.
lees verder
4. Hoe voorkom je ongewenst gedrag op de werkvloer?
Ongewenst gedrag komt voor binnen iedere organisatie. Uit onderzoek van Realise blijkt namelijk dat maar liefst één op de vijf medewerkers te maken krijgt met ongewenst gedrag op de werkvloer. Bij 70 procent daarvan ging het om pesten of intimidatie.
Binnen elke organisatie spelen weer andere factoren die de voedingsbodem voor werkstress of ongewenst gedrag bevorderen. Daardoor is er geen standaardoplossing voor de aanpak van ongewenst gedrag. Van Sluisveld pleit er daarom voor de aandacht te richten op het samen werken aan een positieve en veilige werkomgeving voor iedereen. Dan vermindert de kans op ongewenst gedrag aanzienlijk.
Het is in ieder geval belangrijk om te zorgen voor sterk beleid en procedures, opvang en begeleiding. ‘Weten je medewerkers hoe ze ongewenst gedrag kunnen melden, en worden ze adequaat geholpen? Het is ook belangrijk dat je professionals hebt binnen je organisatie die zowel slachtoffer als dader kunnen ondersteunen’, legt Van Sluisveld uit. ‘Ook investeren in de soft skills van medewerkers helpt, zodat je gewenst gedrag kunt bevorderen. Denk hierbij aan vaardigheden als nieuwsgierigheid, grenzen aangeven, veranderbereidheid en houding ten opzichte van inclusie.’
5. Hoe ga ik om met thema’s als diversiteit en inclusie?
Sociale veiligheid en inclusiviteit moet gelden voor iedereen, ongeacht achtergrond of identiteit. Daarom is het volgens Van Sluisveld goed om aandacht te hebben voor diversiteit en inclusie in de breedste zin van het woord.
‘Ons brein is zo geconditioneerd dat we vertrouwen wat we kennen. We zijn vaak geneigd om te trekken naar mensen die zich net zo gedragen als wij, en dezelfde waardes hebben. Dat kan ervoor zorgen dat mensen zich buitengesloten of zelfs gediscrimineerd voelen, zonder dat dit de bedoeling was’, legt ze uit.
Ze benadrukt dat het belangrijk is om met elkaar in gesprek te blijven. ‘We leggen bij Realise bijvoorbeeld de nadruk op nieuwsgierigheid en vragen stellen. Die open blik helpt om elkaar beter te begrijpen.’
6. Wat moet je wettelijk gezien regelen op het gebied van sociale veiligheid?
Aandacht voor grensoverschrijdend gedrag en sociale veiligheid is niet alleen goed voor het welzijn, de gezondheid en betrokkenheid van je medewerkers, het is ook verplicht vanuit de Arbowet. Als werkomstandigheden (zoals de psychische druk en de omgang met anderen) niet goed zijn, kan er werkstress ontstaan. Dit wordt wel psychosociale arbeidsbelasting (PSA) genoemd.
Wanneer de psychosociale arbeidsbelasting structureel en langdurig te hoog is, kan dit leiden tot stressgerelateerde klachten. In het ernstigste geval kunnen deze uitmonden in een burn-out. Goed om te weten: medewerkers zijn medeverantwoordelijk om te hoge psychosociale arbeidsbelasting te voorkomen.
De Arbowet schrijft voor dat je beleid moet vaststellen om PSA tegen te gaan. Dit ontwikkel je op basis van de Risico-Inventarisatie en -Evaluatie Psychosociale Arbeidsbelasting (RI&E PSA). In dit document leg je vast welke risico’s jouw organisatie kent op het gebied van psychosociale arbeidsbelasting. Ook beschrijf je wat je hierin de maatregelen en evalueer je of deze effect hebben.
Dit artikel wordt u aangeboden door
Realise
Realise biedt meetinstrumenten en activatieprogramma’s voor teams en organisaties. Samen met onze klanten bouwen we vitale en excellente organisaties. Interventies...
Meer info
