We hebben het allemaal, spijt. Spijt van wat we nooit gedaan hebben, of spijt van de dingen die we juist wel gedaan hebben, maar die we nooit hadden moeten doen. In sommige gevallen is het functioneel, als het ons helpt in de keuzes die we maken zodat we dezelfde fouten niet nog een keer maken. Maar niet alle soorten spijt zijn hetzelfde.
De sollicitatiebrief voor een droombaan die je nooit verstuurd hebt omdat je bang was voor een afwijzing of het feit dat je rechten bent gaan studeren terwijl je eigenlijk naar het conservatorium wilde. De dingen die we niet gedaan hebben, achtervolgen ons langer dan de slechte keuzes die we in ons leven hebben gemaakt, zo blijkt uit onderzoek van Shai Davidai, hoogleraar psychologie bij The New School en Tom Gilovich, hoogleraar psychologie aan Cornell.
Acties
In deze paper schrijven Davidai en Gilovich dat spijt van zaken die we verkeerd gedaan hebben, leidt tot acties om de gevolgen te beperken. Als je de toneeluitvoering van je zoon gemist hebt omdat je druk was met werken, zorg je de volgende keer dat je er wel bij bent en ga je een keer extra iets leuks met hem doen. Als je voor je werk naar Beijing bent verhuisd en daar nu spijt van hebt omdat je je familie en vrienden nooit meer ziet, kan je bedenken vaker naar huis te komen en als je er dan bent, meer tijd met ze te besteden,
Maar er is weinig te doen om de gemiste kansen goed te maken. Je kan niet op je achtendertigste alsnog besluiten auditie te doen bij het Nationale Ballet en je jeugdliefde die je nooit hebt verteld wat je werkelijk voor haar voelt, is nu waarschijnlijk gelukkig met een ander.
Leren
We gaan ook op een andere manier met deze verschillende soorten spijt om. Van die bitcoins die je op de piek van de markt hebt gekocht kan je flink balen, maar uiteindelijk kom je er wijzer uit. Als je iemands verjaardag vergeet, leidt dat als het goed is tot enige zelfreflectie waarin je je motieven en je relatie met diegene onder de loep neemt.
Dit soort processen is er niet bij acties die je nooit genomen hebt. Het is moeilijk om je te schamen voor of je schuldig te voelen over iets wat nooit heeft plaatsgevonden.
Ideale zelf
Aan deze basale processen voegen Davidai en Gilovich nog een extra laag toe. Geïnspireerd op de theorie dat we drie soorten ‘zelf’ hebben. Het echte zelf, het ‘ought’ (de versie van jezelf die aan alle sociale verwachtingen voldoet), en het ideale zelf (de versie van jezelf waar je ten diepste naar streeft). Volgens hun theorie levert de spijt van dingen die je niet hebt gedaan ten opzichte van het ideale zelf op de lange termijn de meeste en heftigste spijtgevoelens op.
Op basis van een vragenlijst zei 70 procent van de ondervraagden dat ze het meeste spijt hadden van acties die ze hadden moeten nemen om ze dichter bij een doel voor hun ideale zelf te brengen, maar die ze niet hadden gedaan. 30% hield spijt over aan ‘had ik moeten doen, maar niet gedaan’ in de ‘ought’-categorie. Bijvoorbeeld dat ze hun baan nooit op hadden moeten zeggen of ze vaker bij hun ouders op bezoek hadden moeten gaan.
Bejaardentehuis
Maar hoe voorkomen we dan dat we tot in het bejaardentehuis worden achtervolgd door ideeën over de nooit vervulde doelen van ons ideale zelf? Dat zou betekenen dat we nu massaal onze droombaan en ons droomleven moeten najagen. Schrijf dat boek, open een tehuis voor babychimpansees, verhuis naar Portugal. Maar volgens de auteurs is dat te simpel.
Wat we volgens de auteurs van dit onderzoek moeten leren, is dat we moeten stoppen met het passief treuren over alle ‘wat als’ momenten in je leven en in plaats daarvan iets te doen wat ervoor zorgt dat de pijn verdwijnt. Probeer de langdurig sluimerende gevoelens om te zetten in concrete actie. Als je vijftien jaar geleden hebt gekozen voor een veilige carrière in plaats van een wereldreis, zoek dan nu naar een manier om toch nog een gevoel van vrijheid te ervaren. Als je niet weg kan uit je baan, probeer dan kleine vakanties te boeken die je toch datzelfde gevoel van vrijheid geven, aldus de onderzoeker. ‘Zo kun je door kleine stapjes het spijt beetje bij beetje laten afnemen.’
