Nederland kent zo’n 4,4 miljoen mantelzorgers, een op de drie Nederlanders van 16 jaar en ouder houdt zich ermee bezig. Zo’n 17 procent combineert dat met betaald werk. 750.000 mensen bieden meer dan drie maanden en meer dan 8 uur per week zorg. Ondanks deze cijfers is het voor bedrijven nog niet gebruikelijk om een beleid te hebben voor mantelzorgers. Onderzoekster Sarah Janssens van de Hogeschool West-Vlaanderen onderzocht samen met Eva Vande Gaer van mantelzorgvereniging Ons Zorgnetwerk wat er nodig is om deze groep te ontlasten.
Hoe kan het dat mantelzorg geen aandacht krijgt van het bedrijfsleven?
‘Er heerst bij veel medewerkers het idee dat het een probleem is dat zich in de privésfeer afspeelt, en dus niet bespreekbaar is met de werkgever. Veel mensen proberen het zelf op te lossen, in plaats van aan de bel te trekken bij een manager om te kijken wat er mogelijk is.’
Die zullen niet altijd blij zijn, een medewerker die minder wil gaan werken
‘Het is een grote misvatting dat medewerkers altijd direct minder moeten gaan werken als ze ook mantelzorg verlenen. Het is juist de truc om de balans te behouden: bijvoorbeeld door wat flexibeler met de tijd om te kunnen gaan of het werken in andere diensten waardoor er op andere momenten tijd is om mantelzorg te verlenen.’
Wat kunnen bedrijven daarin betekenen?
‘Soms gaat het al om de meest simpele dingen. Is er bijvoorbeeld een mogelijkheid om avondeten te kopen bij het bedrijf, biedt dan ook de mogelijkheid om meer te kopen voor mensen die mantelzorg verlenen, zodat zij niet thuis nog hoeven te koken. Heb je op het bedrijf een grote parkeerplaats, zorg dan dat mensen die mantelzorg verlenen een parkeerplek dichtbij de uitgang hebben. Worden ze opgeroepen voor een noodgeval, dan zijn ze snel bij hun auto.’
Ik kan me voorstellen dat dat niet voor iedereen nodig is
‘Dat klopt. Het is dan ook belangrijk dat de werkgever in gesprek gaat met iemand die mantelzorg verleent, zodat ze maatwerk kunnen leveren. Vooral het kunnen afstemmen met werk is een belangrijke bron van verlichting. Een mantelzorger vervult eigenlijk twee banen tegelijkertijd, het kan iemand al snel te veel worden als er niet goed gepland wordt.’
Hoe zag het onderzoek er precies uit dat jullie hebben gedaan?
‘We hebben aan de hand van uitgebreide vragenlijsten voor alle medewerkers en gesprekken met managers en directieleden bij Belgische bedrijven uitgezocht wat er tot nu toe bij bedrijven gebeurt en wat de eerste stappen kunnen zijn. Het schokkende was dat we helemaal geen bedrijven hebben aangetroffen waar al iets specifiek voor mantelzorgers ondernomen was. Soms zijn er wel dingen in de cultuur ingebouwd, waardoor mensen meer hun eigen tijd kunnen indelen. Maar specifiek voor mantelzorgers was er niets.’
‘We hebben aan de hand van die gegevens de website Mantelzorgvriendelijk Ondernemen gebouwd, waar bedrijven documenten kunnen vinden om de eerste stappen te maken. Zo is er een organisatiescan en documenten voor directie, leidinggevenden en HR om mantelzorg onder de aandacht te brengen. Het onderzoek werd financieel ondersteund door het Europees Sociaal Fonds.
Wat voor handvatten bieden jullie in het boek om beleid op te stellen?
‘De kunst is om niet alleen in te gaan op de vraag van de mantelzorger, maar ook te kijken naar de wens daarachter. Veel mensen hebben zelf al heel veel onderzoek gedaan en zien als enige uitweg om minder te gaan werken of zelfs te stoppen. Veel medewerkers gaven in ons onderzoek juist aan dat ze heel graag willen blijven werken, maar dat het niet te combineren is. Er zijn veel creatieve oplossingen om dat te voorkomen.’
‘Laat ook duidelijk merken dat je er als bedrijf mee bezig bent. Op die manier zorg je ervoor dat medewerkers hun vraagstukken eerder delen. Ons advies is om daar een mantelzorgcoach voor aan te stellen binnen het bedrijf, een soort aanspreekpunt.’
Een mantelzorgcoach, is dat niet wat te veel van het goede?
‘Het is een thema dat je continu moet bewaken. Als medewerkers het idee hebben dat het geen punt van aandacht is, dan zullen ze ook minder snel aan de bel trekken. Een coach op de werkvloer beheerst alle expertise over het onderwerp, weet welke maatregelen er mogelijk zijn en is een aanspreekpunt rondom het thema. Het klinkt misschien overdreven, maar gezien het aantal mensen dat mantelzorg biedt is dat het zeker niet.’
Wonen Zorgen Leven, Uitgeverij Lannoo.
