Managers zijn bedoeld om problemen op te lossen. Maar in de praktijk doen ze vaak het tegendeel. Dan maar zonder?
Dat was even fijn, vorige week tijdens de herfstvakantie, toen de manager een weekje weg was. Op kantoor was het ook genieten, maar dan anders: er heerste een ontspannen sfeer, alles verliep soepel. Je zou bijna denken: was het altijd maar zo. Maar ja, dat kan niet: er moet tenslotte iemand de leiding hebben…
Noodzakelijk kwaad
Managers lijken een even noodzakelijk kwaad als het halfjaarlijkse bezoek aan de tandarts. Toch zijn er steeds meer bedrijven die zeggen dat managers overbodig zijn. Zij worden onder meer gesteund door de Amerikaanse managementexpert Gary Hamel, bekend van het denken in kerncompetenties. Hij vindt dat managementstructuren niet alleen inefficiënt en kostbaar zijn, maar ook nog eens risicovol als het om besluiten nemen gaat. Management vertraagt de besluitvorming, stelt Hamel. En áls er dan besluiten worden genomen, zijn dat ook nog eens besluiten die in de dagelijkse praktijk slecht uitvoerbaar zijn.
Scepsis
Met deze stellingname kan Hamel op veel scepsis rekenen bij zijn onderwerp, de managers die zo'n 30 procent van een doorsnee bedrijf uitmaken. En natuurlijk, zij werken ook hard en doen ook vast echt hun best om alles in goede banen te leiden. Als zij dagelijks vaststellen dat er problemen ontstaan die niemand oplost als zij dat niet doen, hoe kunnen ze dan ooit overbodig zijn? Een bedrijf zonder management? Zij achten het zelf onmogelijk. En toch kan het.
Morning Star
Neem het Amerikaanse tomatenverwerkingsbedrijf Morning Star. Nadat hij 12 jaar als trucker tomaten had getransporteerd, startte Chris Rufer dit bedrijf, waarbij hij koos voor een simpele, maar voor hem logische managementaanpak. Als mensen hun eigen leven kunnen besturen en daarin belangrijke beslissingen kunnen nemen, zoals besluiten om te trouwen, om kinderen op te voeden, en om een immense lening af te sluiten voor een huis, en ze doen dat allemaal zonder baas, waarom zouden zij dan in hun werk wel een manager nodig hebben?
Zelfmanagement
Morning Star geniet nu, 30 jaar na de start, niet alleen bekendheid als producent van kwaliteitsproducten voor onder meer Heinz en Campbell, maar valt ook op door zijn ‘zelfmanagement’-filosofie, die erdoor wordt gekenmerkt dat de organisatie geen formele leiderschapsstructuur kent. Leiderschap is er gebaseerd op onderling vertrouwen en de invloed die iemand weet te verwerven door zijn of haar bijdrage. Van de medewerkers wordt verwacht dat zij zelfstandig hun problemen en eventuele conflicten oplossen. Er zijn geen managers die de besluiten voor de medewerkers nemen. Medewerkers toetsen hun eigen bijdrage en bespreken hun inzet en resultaten met collega’s. Door het ontbreken van formele bazen zijn het collega's die zorgen voor de feedback op de eigen prestaties en bijdrage aan het team en de organisatie. Daarbij komt dat geen enkel individu in de organisatie de ultieme bevoegdheid heeft, de bevoegdheid om een andere medewerker te ontslaan.
Utopisch
Idealistisch? Utopisch zelfs? Misschien, maar het blijkt wel te werken. Morning Star begon met 24 medewerkers en groeide in de afgelopen 30 jaren gestaag door naar ruim 400 vaste medewerkers nu, plus 2.400 seizoenswerkers. Het bedrijf levert circa 40 procent van alle met tomaten bereide basisproducten voor de Amerikaanse markt en heeft nu een jaaromzet van 350 miljoen dollar.
Geen snelle carrièrezoeker
Door deze aanpak is er bij Morning Star geen ruimte voor mensen die voortdurend door anderen gestuurd en gemotiveerd moeten worden. Ook is er geen ruimte voor de snelle carrièrezoeker, die door macht uit te oefenen zijn of haar bijdrage wil tonen en zo een managementpositie weet te verwerven. Die posities zijn er immers niet. Wie de leiding heeft, kan wisselen per taak of vraagstuk en is vooral gebaseerd op de feitelijke toegevoegde waarde die iemand aan een taak of proces toevoegt. De ruimte die mensen krijgen om de leiding te nemen, is afhankelijk van het vertrouwen dat de medewerkers van Morning Star elkaar geven. Leiding nemen is er leiding krijgen.
Vertrouwen
Vertrouwen is de kern waarop het succes van een organisatie zonder managers gebaseerd is. Vertrouwen in elkaar kun je beïnvloeden en tot zekere hoogte creëren. Het begon met de overtuiging van Rufer, waarmee hij anderen het vertrouwen gaf dat zij hun eigen boontjes kunnen doppen. Tot op de dag van vandaag werkt dat door. Bij Morning Star werken ze vooralsnog alsof het er altijd herfstvakantie is.
