Europa’s langste busbaan werd binnen vijf werkdagen bedacht. Omdat de gemeente Haarlem geen jaren wilde wachten totdat de busbaan voor de Zuidtangent er lag, trokken technici, architecten, bouwers en installateurs uit industrie, aannemerij, ingenieursbureaus, TNO en Rijkswaterstaat zich terug in een duinhotel, beschrijft NRC Handelsblad. ‘Ze beoordeelden schetsen op beeldschermen op sterke en zwakke punten. Varianten werden doorgerekend en online verbindingen via internet naar collega’s elders in het land vergemakkelijkte het commentaar en kritiek van specialisten. Men werkte onderling en gelijktijdig samen vanuit een gezamenlijk belang. Ook deelde men verlies en winst en ontdekte dat wat voor de een de oplossing was voor een ander juist onwerkbaar kon zijn.
Gezamenlijk ontwerpen
Dit project is een voorbeeld als het gaat om collaborative engineering. In een tijd waarin een klant vraagt om producten op maat en met hogere prestaties, terwijl tegelijkertijd organisaties te maken hebben met schaarser en duurder wordende middelen, is gezamenlijk ontwerpen een steeds vaker gebruikte strategie, zegt managementtrainee Albrecht de Glee in een artikel over Collaborative Product Development. Voor het samen ontwerpen worden verschillende termen gebruikt die in theorie wat van elkaar verschillen. In de basis is de strategie hetzelfde: samen wordt aan een nieuw product gewerkt. Meestal op een projectmatige manier.
De strategie is te gebruiken voor alles waarvoor je gaat ontwerpen en/of ontwikkelen, schrijven de auteurs van het boek Werken aan kennis. Het kan dat er vanuit de organisatie al een opdracht of vraagstuk ligt waarvoor een product moet worden ontwikkeld. Maar het kan ook dat er nog geen vaste productvraag is, schetsen de auteurs van het boek. In beide gevallen is het belangrijk om kennis uit te wisselen. En in het laatste geval moet het ook inspirerend zijn voor de deelnemers. Een belangrijke reden voor gezamenlijke productontwikkeling en gezamenlijk ontwerpen is het nastreven van productinnovatie, schrijft De Glee. ‘Om dit te bewerkstelligen is een belangrijke voorwaarde dat er ruimte is voor een hoge mate van creativiteit in het ontwikkelingsproces.’
Trechter: van communicatie naar product
Communicatie moet worden omgezet in samenwerking, zegt De Glee. Hij ziet het als een trechter waarin het conceptontwerp wordt omgezet in uiteindelijke ontwerpspecificaties. Er wordt vooral samengewerkt in de eerste fase van het traject, zegt hij. ‘Tijdens de eerste twee stappen, behoeftedefiniëring en conceptontwerp, moet er genoeg ruimte zijn voor alle partijen en moet er nauw worden samengewerkt om hun individuele ontwerpideeën en -opties te kunnen delen met andere partijen. Tevens moet er nauw worden samengewerkt met alle betrokken partijen om deze opties uit te werken.’
Het is van belang dat het aspect van het kennis delen en creëren in het projectplan wordt genoemd, zeggen de auteurs van het boek Werken aan kennis. ‘Dit kan zowel in de doelen die voor het project geformuleerd worden – door ook kennisdoelen op te nemen – als in de activiteiten die gepland worden (activiteiten die creativiteit, uitwisseling en reflectie stimuleren)’.
Goede uitwisseling van kennis
De Glee pleit ook voor het op gecontroleerde wijze (digitaal) beschikbaar stellen en kunnen uitwisselen van productgegevens en productdocumentatie. Hij noemt het zelfs een succesfactor voor collaborative product development.
Overigens is bij het gebruiken van ontwerptools nog wel wat te verbeteren, merkt ontwerper Marie op in een blog op UXdesing.cc ‘Ontwerptools zijn niet gemaakt om samen te werken. En dat is ironisch, want samenwerking is een essentieel onderdeel van ontwerpen als een discipline.’ Problemen waar ze tegenaan loopt: niet weten wie wanneer en waarom aanpassingen aan een bestand heeft gemaakt, en chaos in het proces. ‘Ik vraag me al jaren af: kunnen ontwerpers geen tools krijgen met versiebeheer, zoals ontwikkelaars dat ook hebben.’ Gelukkig merkt ze ook dat die tools er steeds meer komen.
Leren is een belangrijk onderdeel
Het proces bij het gezamenlijk ontwerpen is vooraf niet in steen gehouwen, zeggen de auteurs van het boek Werken aan kennis. ‘De aard van deze kennisgerichte ontwerpprojecten brengt meestal met zich mee dat het project niet op voorhand in detail gepland zal zijn. De aanpak en activiteiten worden veelal gaandeweg verder geconcretiseerd en ingevuld.’ Daarom zal reflectie op het proces en resultaten een regelmatig terugkerend onderdeel zijn bij het gezamenlijk ontwerpen.
De opbrengst bij gezamenlijk ontwerpen gaat verder dan alleen een product, aldus de auteurs. ‘Het levert ook leerervaringen bij deelnemers op. Zowel over de thematiek waaraan ze gewerkt hebben als over het proces van kennis delen en kennis creëren. Daarnaast zorgt het voor enthousiasme en energie. Die vormen een voedingsbodem voor het voortgaan van kennisprocessen.’
