Hema staat op dit moment het water aan de lippen. Door de omzetdip vanwege corona kan het de rente op de schuldenlast van meer dan 50 miljoen euro per jaar niet meer betalen. Private-equityhuis Lion Capital liet Hema achter met een schuld van 800 miljoen euro toen het de winkelketen in oktober 2018 aan het investeringsfonds Ramphastos Investments van Marcel Boekhoorn verkocht.
Herfinanciering
Ronald van Zetten vertrok in 2015 als CEO bij Hema toen het al een paar jaar slecht ging met de warenhuisketen. Zijn laatste kwartaal pluste hij nog 8 procent, maar over de gehele linie liep de omzet (ruim 1 miljard euro per jaar) terug, terwijl het aantal winkels groeide tot 679. In de zomer van 2014 was een herfinanciering nodig, mede als gevolg van hoge schulden waarvan de rentelasten zwaar drukten op het resultaat. Hema moest oude leningen aflossen en herfinancieren. Met de uitgifte van obligaties haalde de winkelketen 750 miljoen op.
Eigenaar Lion Capital probeerde toen al vijf jaar van Hema af te komen, maar ving sinds de financiële crisis van 2009 steeds bot. In 2015, drie jaar voordat Marcel Boekhoorn Hema kocht, had Lion genoeg van Van Zetten en Van Zetten genoeg van Lion. ‘We waren honderd procent klaar met elkaar’, vertelde hij ooit tegen NRC.
Van Zetten was toen 52, en 12 jaar CEO geweest. Maar omdat hij te jong en te energiek was voor de geraniums, kocht hij samen met Coolcat-oprichter Roland Kahn en nog een investeerder de merkrechten van V&D, nadat dat failliet was gegaan. Daar bouwt hij nu aan de online winkel VD.nl, die qua assortiment en uitstraling het midden houdt tussen Hema en het oude V&D. ‘De coronacrisis is mijn tweede crisis in de retail’, vertelt hij nu. ‘De bankencrisis van 2009 was mijn eerste.’
Groei realiseren
Twee jaar voordat die crisis uitbrak, was Hema overgenomen door het Britse Lion Capital, dat Hema kocht van zijn grote Amerikaanse collega KKR. Het was KKR die Vendex KBB ooit van de beurs had gehaald om verdere groei te realiseren. Het Amerikaanse private-equityhuis kocht alle aandeelhouders uit en investeerde naar verluidt 1,4 miljard euro. Direct daarna begon het de afzonderlijke ketens uit het concern (Modern, Dixons, Dynabite) en het onroerend goed te verkopen. In 2007 ging ook pronkstuk Hema de deur uit.
‘Een CEO moet ook met andere stakeholders en de business bezig zijn’
Met het belang in aandelen dat een PE-partij krijgt, verlangt het zeggenschap, ook in de dagelijkse leiding van het bedrijf. Lion Capital koos met Hema voor een two-tier-board, een dualistisch bestuursmodel waarbij er een scheiding is tussen directie en toezichthouders. Het bestuur heeft de dagelijkse leiding over de onderneming, een Raad van Commissarissen houdt toezicht op het bestuur. Drie van de vijf RvC-leden bij Hema waren afkomstig van Lion.
Volgens de statuten dient de RvC zich te richten naar het belang van de vennootschap. ‘Grote vraag is dan’, zegt Van Zetten, ‘wat is dat belang? Het belang van de stakeholders of het belang van de aandeelhouders? Als de meerderheid van de RvC uit het PE-huis komt, kun je wel raden waar het belang ligt.’
Na het vertrek van van Zetten koos Lion voor een one-tier-board, waarin de commissaris mede operationeel verantwoordelijk is naast de CEO.
Cash driven
‘Private-equityhuizen zijn enorm cash driven’, weet Van Zetten. ‘Ze hebben maar één belang: hun assets beschermen, het geld dat ze geïnvesteerd hebben binnen boord houden en laten renderen. De korte termijn regeert, rendement is het belangrijkst, bij voorkeur 20 tot 30 procent jaar op jaarbasis.’
Dat trekt een zware wissel op de rol van de CEO. ‘Als CEO moet je oppassen dat je je daarin niet laat meeslepen. De aanleiding om met PE in zee te gaan is snelle groei en dan ligt de focus al snel op het financiële. Terwijl een CEO ook met andere stakeholders en de business bezig moet zijn. Denk aan medewerkers, klanten, toeleveranciers. Gelukkig ben ik altijd dicht bij mezelf gebleven en was ik in staat een onafhankelijke positie in te nemen. Ik heb de PE-partij altijd gezien als een van de stakeholders.’
Geen tegenstander
Van Zetten toont zich ook achteraf geen tegenstander van private equity. ‘Als je wilt groeien is het altijd de vraag: doe ik dat met eigen of geleend geld? Grote concerns kiezen vaak voor eigen geld omdat ze hun equity willen behouden. Maar binnen dergelijke concerns geldt: goed dekt kwaad. De mindere broeders worden overeind gehouden door de succesvolle. Ik heb dat gezien bij VendexKBB.’
‘Dat private-equityfondsen graaiers zijn, is sentiment’
‘Meestal is er simpelweg te weinig eigen vermogen om snel te groeien. Private equity is dan een goed instrument. Zolang je je blijft realiseren dat zij maar om één reden instappen (snel veel rendement, red), kun je hun kennis en kunde goed inzetten voor jouw doelstellingen. Als VD.nl nu expansiedrift zou hebben, zou ik het opnieuw doen. Hoewel ik vanwege de schaal dan voor venture capital zou kiezen.’
Dat de druk vanuit de PE-partij in tijden van crisis enorm toeneemt, is niet de ervaring die Van Zetten heeft. ‘Ook dan veren ze mee. Investeringen op een laag pitje, snel kosten besparen: ze hebben veel kennis en ervaring in huis en brengen meestal de goede consultants mee. Dat het graaiers zijn, is sentiment. De oppervlakkige buitenstaander vindt dat. Zo’n PE-fonds investeert in een mandje van bedrijven en ze weten dat er een aantal minder goed zullen gaan. En dus weten ze ook dat er aantal echt goed moet gaan. Daar sturen ze op.’
Zakelijk houden
Je moet de relatie vooral zakelijk houden, vindt Van Zetten. ‘De spelregels zijn duidelijk. Zij willen snel rendement en proberen daarom jouw bedrijf te professionaliseren en klaar te maken voor een exit. Dat doen ze volledig op de ratio, zonder enige emotie. Je vrienden zullen het nooit worden.’
Hema, de Hollandsche Eenheidsprijzen Maatschappij Amsterdam, werd in 1926 opgericht door De Bijenkorf, als alternatief voor het chique moederbedrijf en richt zich vanaf het begin op de gewone consument. Goede artikelen voor een lage prijs, het werd een hit. Zeker in de crisisjaren dertig. Hema overvleugelt Bijenkorf al snel en is decennialang een begrip.
Eind vorige eeuw (1999) fuseren Koninklijke Bijenkorf Beheer en Vendex in het beursgenoteerde Vendex KBB. Hema blijft een van de parels van het nieuwe concern. De winst die het maakt met rookworsten, tompoezen en rompertjes houdt zwakkere zusterbedrijven als V&D overeind.
In 2003 begint Hema aan een nieuw hoofdstuk. Het Amerikaanse private-equityhuis KKR haalt Vendex KBB van de beurs. Hoewel KKR toezegt dat alle bedrijven bij elkaar blijven, duurt het niet lang voordat het winkelconcern uiteenvalt. Na de verkoop van het vastgoed worden de losse winkelketens verkocht. Hema wordt in 2007 verkocht aan de Britse investeringsmaatschappij Lion Capital.
De eerste jaren gaat alles voor de wind. Met het groeigeld opent Hema tientallen nieuwe winkels in Nederland en gaat het de grens over. Ronald van Zetten, destijds CEO, leidt het concern met flair en tact. Drie jaar later, eind 2010, zet Lion het Nederlandse warenhuis in de etalage, maar verkoopt het pas in 2018 aan de Nederlandse investeerder Marcel Boekhoorn, die fortuin maakte met Bakker Bart en Telfort.
