De afgelopen tijd kwam de zorgplicht weer breed in het nieuws: Shell moet gedwongen worden tot nakoming ervan en ook in Dieselgate staat de zorgplicht centraal.
Als moeder van opgroeiende kinderen zaken sta ik dagelijks voor allerlei keuzes en uitdagingen die met hen te maken hebben. De wet legt op mij als ouder een verplichting om goed voor mijn kinderen te zorgen. Ik zie dat zelf niet als een zorgplicht maar als een zorgwil. Daar bestaan geen gouden regels voor of nauwkeurig omschreven procedures.
Je doet simpelweg wat het beste is voor je kind en je weet dat je daarmee uiteindelijk ook jezelf beloont. Win-win in geluk en beleving voor het hele gezin. Bijna iedere ouder voelt dit feilloos aan.
Ondernemer
Hoe anders ervaar ik dit als ondernemer. Nu de crisis langer duurt, hebben veel ondernemingen het zwaar om voor zichzelf te zorgen. In het verlengde daarvan zorgen ze steeds slechter voor hun stakeholders. In sectoren als het bankwezen, consultancy, verzekeringen en advocatuur is het begrip ‘zorgplicht’ niet meer weg te denken uit de rechtszaal.
Maar ook in niet-gereguleerde sectoren zien we steeds meer schendingen van zorgplichten: het terugtrekken uit contracten, het achterhouden van betalingen, het gaslighten van klanten, het niet nakomen van afspraken.
Kortere contracten
Waarom hebben we in onze westerse maatschappij een begrip als zorgplicht moeten introduceren, opdat professionele partijen rekening houden met elkaars gerechtvaardigde belangen? We moeten van zorgplicht naar zorgwil in het zakendoen.
Waarbij contracten korter worden, in plaats van steeds langer. Waarbij we ons niet eerst ingraven voordat we een zakelijk geschil oplossen. Waarbij we voor onze zakelijke relaties willen zorgen, in plaats van dat we daartoe verplicht worden.
Hoe kun je als ondernemer of directielid praktisch bijdragen aan deze omslag? Hier volgt een stappenplan:
Stap 1: Formuleer je purpose
De tijd dat we een purpose formuleerden als marketingtool, ligt voor de meesten toch wel achter ons. Vraag je echt af: ‘Wat wil ik bereiken met mijn onderneming?’, of ‘Waartoe zijn wij hier op aarde?’. Maak dat niet vaag, maar heel concreet.
Welke waarden staan centraal? Is bijvoorbeeld vertrouwen een kernwaarde: formuleer dat dan in al je interne beleid: de inkoop, de verkoop, het personeelsbeleid, de marketing etc. Door echt de tijd te nemen voor het formuleren van een purpose komt ook de bedrijfsethiek bovendrijven.
Stap 2: Practice what you preach
Nu komt een lastigere stap: recht je rug. Blijf standvastig bij je purpose en je kernwaarden. Ook als dat financieel minder gunstig voor je bedrijf uitpakt.
De Amerikaanse psycholoog en schrijver Bandura legt in zijn boek Moral disengagement uit dat ons ethisch kompas wordt gevormd tijdens onze opvoeding. Als we afwijken van ons kompas, voelen we als mensen schuld en schaamte. Om die gevoelens te ontwijken hebben we als volwassenen de neiging ons moreel kompas tijdelijk uit te zetten wanneer het ons uitkomt.
Het is dus zaak daarvoor te waken en steeds terug te keren naar de kernwaarden en de purpose. Als dat bijvoorbeeld vertrouwen is, dan is een uitvloeisel daarvan: ‘Wij willen een betrouwbare partner zijn en dus betalen wij op tijd onze facturen.’
Stap 3: Bescherm de bedrijfsethiek
De directie heeft de taak de bedrijfsethiek te beschermen. Dit betekent dat je de moed bevordert bij je werknemers om het goede te doen. Dit bereik je door goed voorbeeldgedrag (tone at the top), het intern organiseren van tegenspraak en het beschermen van klokkenluiders.
En zo simpel is het.
Duurzame zakelijke relaties
De CO2-zaak van Shell en het dieselschandaal bij Volkswagen zijn grote voorbeelden van falende zorgplichten die het nieuws halen. Maar in iedere onderneming spelen vraagstukken waarin dagelijks keuzes worden gemaakt.
Een toename van het aantal rechtszaken over falende zorgplichten zie ik als symptoombestrijding. Wat nodig is voor het maken van een omslag, is een breed debat over ethiek in het bedrijfsleven.
Een duurzame zakelijke relatie begint bij de wil om goed voor je stakeholders te zorgen. Kortom zorgwil.
