Rationele en ervaringsgerichte mensen begrijpen elkaar slecht. Welke denkstijl heb jij en hoe benut je de kracht van de ander?
“Je moet nu echt je tijd gaan verantwoorden, anders krijgen we problemen met elkaar”. De wanhoop klinkt door in de stem van de manager. Die stermedewerker, echt succesvol in haar werk, vindt tijdsverantwoording vooral zonde van haar tijd. Zij is liever bezig met de kern van haar werk. Klanten helpen met het oplossen van vraagstukken. Dáár is ze voor aangenomen. De manager erkent de goede berichten. Klanten zijn tevreden. Maar ook de manager heeft een punt. Hij moet de tijd en budgetten aan zijn baas verantwoorden. Manager en medewerker begrijpen elkaar slecht en raken gefrustreerd. Wat is er aan de hand?
Denkstijlen
Seymour Epstein (emeritus hoogleraar van de Universiteit van Massachusetts) heeft het begin van een antwoord. Hij stelt dat we twee parallelle denksystemen hebben. Twee systemen die samen werken bij het verwerken van informatie. Zelf denk ik dat de term 'denkstijlen' de lading beter dekt. Hoe dan ook, volgens Epstein is het rationele denksysteem logisch, analytisch, abstract en evidence based. Het ervaringsgerichte systeem is holistisch, affectief, concreet en procesgericht. De beide systemen of stijlen hebben voor- en nadelen. Toch zien mensen zichzelf graag als één van de beide soorten. En zowel de rationalisten als de ervaringsgerichte denkers vinden hun eigen denkstijl superieur.
Onbekendheid
Die voorkeur is niet zozeer gebaseerd op de denktrant zelf, maar op de associaties die we ermee hebben en de tegenstellingen die we erin zien. Rationeel versus emotioneel, doelgerichtheid versus contactgerichtheid en zelfvertrouwen versus begrip voor anderen. De botsing is een gevolg van onbegrip en onbekendheid met elkaars denkstijl. Maar beide soorten denken zijn nodig om werkelijk succesvol te zijn.
Zachte rommel
Terug naar de kern. De rationalist kan alles meten en SMART vertalen. Maar dat maakt hem blind voor de zaken die niet direct hard te maken zijn. Ik herinner me een salesmanager die na een afwezigheid van drie maanden dacht te merken dat de sfeer veranderd was. Hij bespeurde een lusteloze sfeer en veronderstelde dat de organisatie te weinig zichtbaar in de markt was. Maar de verslaglegging toonde iets heel anders. De verkoopcijfers en bezoekfrequenties van de buitendienstmedewerkers bleken ongewijzigd. Niks aan de hand, was zijn rationele conclusie. Maar aan de zachte kant rommelde het.
Ziende blind
Het ervaringsgerichte denksysteem van die salesmanager nam blijkbaar iets waar. Hij probeerde zijn waarneming te verifiëren en deed daarvoor een beroep op rationele en harde informatie. Maar hij vond geen bevestiging en deed er niks mee. Het lijkt logisch, maar hij veronachtzaamde informatie, die hij als echte kennis kon benutten. Kennis die voor blijvend succes van bedrijven belangrijk is. Het gaat om haast intuïtieve begrippen als klantwaarde, marktsensitiviteit, integriteit en drive. Wel waarneembaar, maar slecht meetbaar. Op deze manier kunnen rationalisten cruciale informatie veronachtzamen.
Halverwege
Rationalisten die hun intuïtieve waarnemingen serieus onderzoeken zijn halverwege. Misschien zijn zij wel bij uitstek geschikt om de ogenschijnlijk onbelangrijke waarnemingen belangrijk te maken. Rationalisten gaan er niet snel mee op de loop, gaan niet zweven. Maar om die rol te spelen, moeten ze beseffen dat die sensitiviteit van de ervaringsgerichte denkers bij hen zelf veel minder ontwikkeld is. Maar dat die informatie wel waardevol is. Zij moeten leren putten uit de denkstijl van de ander.
Om de kracht van beide denkstijlen te benutten, moeten rationalisten en ervaringsgerichte denkers eerst de toegevoegde waarde van elkaars denkstijl erkennen en leren waarderen.
Lees ook de eerdere columns van Cees Schenk:
- Deksel op de beerput is een cultuurprobleem
- Weg met Excell-management
-
Waarom je goede voornemens niet nakomt
- Wie is gevoelig voor stress?
