Intuïtie leidt zelden tot de juiste selectie van nieuw personeel. Laat je eerste indruk dus liever even bezinken, adviseert Taco Oosterkamp.
Het allereerste moment waarop de sollicitant binnenkomt is cruciaal. Binnen 2 seconden vorm je je een eerste indruk en als die niet goed is, moet de dame of heer in kwestie flink uitpakken om dat nog te compenseren. Daar zit je dan samen met de personeelsdame en één van je eigen collega’s. Tien sollicitatiegesprekken in 2 dagen, ga er maar aan staan.
Perfect in het plaatje
Gelukkig gaat het vandaag snel. Bij de derde sollicitant weet je: dit is ‘m. Hij past perfect in het plaatje. Niet alleen had je een goede eerste indruk, ook tijdens het gesprek merkte je een klik en zijn CV klopt perfect bij de functie. Dat is eerlijk gezegd maar goed ook, want het plotselinge ontslag van een van je medewerkers brengt jullie stevig in de problemen als hij niet snel wordt vervangen. Gelukkig dat het gaat lukken; dit varkentje is gewassen. Als het niet zo onbeschoft was, zou je de gesprekken voor morgen gewoon afzeggen.
System-1
Nobelprijswinnaar Kahneman verdeelt ons denkwerk in twee delen: System-1 en System-2. System-1 kan onbewust, met weinig energie en in een fractie van een seconde een compleet plaatje analyseren. Als ik de managers in mijn training een halve seconde naar een foto laat kijken, kunnen ze daarna hele verhalen vertellen over de dame die ze hebben gezien. Ze heeft zwart haar, een zwart jasje en groen truitje aan, ze kijkt niet zo vrolijk. En voor je het weet komt er ook een hele reeks secundaire indrukken: uit welke sociale klasse ze komt, dat ze temperamentvol is en liefdesverdriet heeft. Het bijzondere aan System-1 is dat je het niet kunt uitzetten. Probeer maar eens 100 meter over straat te lopen en je géén eerste indruk te vormen van de mensen die op je aflopen. Je merkt al snel: dat gaat niet.
System-2
System-2 gebruiken we voor het oplossen van een moeilijke wiskundesom of het op een rijtje zetten van de wijsgerige implicaties van het zijnsbegrip bij Plato. Maar ook voor het maken van een ingewikkelde projectplanning of het uitwerken van een complexe begroting. Je kunt System-2 herkennen aan de tijd die het kost en de energie, doorzettingsvermogen en wilskracht die je ervoor nodig hebt. Juist omdat System-2 zoveel inspanning kost, gebruiken we het in het dagelijkse leven —en in het dagelijks leidinggeven— een stuk minder vaak, dan dat we misschien denken. Onze hersenen proberen te optimaliseren, tijd en energie te sparen en daar is de andere manier van denken ideaal voor. In onderstaande tabel zie je per systeem de kenmerken.
Intuïtie en System-1
Het zou mij niet verbazen als je intuïtie grotendeels gevoed wordt door System-1. Dat systeem put uit alle indrukken die je hebt opgedaan in de loop van je leven, alle boeken die je hebt gelezen, alle TV-programma’s die je hebt gezien, alle verhalen die je hebt gehoord, inclusief alle fabels, mythen en fantasieën. Maar het put ook uit al het denkwerk wat System-2 in de loop der jaren heeft verricht. Op basis van die enorme berg gegevens maakt System-1 snelle beoordelingen die voelen alsof je er geen denkwerk voor hebt verricht, maar dat het je intuïtie is, of je timmermansoog.
Tikje arrogant
Alleen vergeet System-1 er even bij te zeggen dat het geen doordachte conclusies zijn, maar aannames. Die dame op de foto heeft misschien helemaal geen liefdesverdriet, maar is gewoon chagrijnig dat ze alweer op de foto moet. Wie zal het zeggen?
System-1 is dus een tikje arrogant. Want ook wanneer je volstrekt niet de juiste ervaring en de juiste data hebt, blijft je die indrukken krijgen. Over van alles en nog wat, zelfs over dingen waar je totaal geen verstand van hebt. En ook over zaken waar je per definitie nog geen verstand van kúnt hebben. De toekomst bijvoorbeeld. Of de complexiteit van een nieuwe werknemer.
Supersnel verkeerd beslissen
Zo kan System-1 je helpen om super-snel, super-verkeerde beslissingen te nemen. Die sollicitant bijvoorbeeld, valt na een paar weken toch vies tegen. Als je z’n vorige werkgevers had gebeld, had je wel iets opgevangen over zijn laksheid, of zijn gebrek aan zelfbeheersing. En als je hem net iets beter had getest, was hij ook door de mand gevallen. Maar nu zit je ermee. En omdat het niet zo simpel is om iemand te ontslaan, of om achteraf toe te geven dat je een verkeerde beslissing hebt gemaakt, zit je jaren later nog steeds met hem te modderen.
Negeer je intuïtie niet
Sommige zaken zijn nou eenmaal te complex en te belangrijk om puur aan je intuïtie over te laten. Echt snel en productief nadenken is volgens mij dat je de conclusies die System-1 je aanreikt, gebruikt als input voor je verdere nadenken met System-2. Negeer je intuïtie dus niet, maar doe ook niet alsof daarmee het laatste woord is gesproken. En vergeet nooit dat als iemand een prachtig verhaal vertelt over hoe geweldig zijn intuïtie hem op weg heeft geholpen om een mega-succes te behalen, dat je alle andere verhalen niet hoort. Niemand vertelt enthousiast over zijn mislukkelingen, slapeloze nachten en totale wanhoop, omdat diezelfde intuïtie hem naar een fata morgana leidde.
Taco's nieuwe boek: Schaamteloos delegeren
‘Ik kan het zelf beter.’ — ‘Ik kan het sneller.’ — ‘En ze doen het toch niet zoals ik het wil.’ Klinkt bekend? Delegeren is misschien wel de belangrijkste vaardigheid die moderne leiders, directeuren, managers en ondernemers nodig hebben. Maar er wordt nog veel mee geworsteld. Het nieuwe boek van Taco Oosterkamp: Schaamteloos delegeren laat zien hoe het wel moet. Dan ben je al snel een heel eind op weg naar meer tijd voor belangrijke dingen.
Lees meer van Taco:
- Waarom je de hardste werkers soms het eerst moet ontslaan
-
Waarom rijke mensen kleine tv's en grote bibliotheken hebben
-
5 tips om beter te gaan presenteren
-
Alleen maar werken is slecht voor je werk
-
Alle bijdragen van Taco Oosterkamp
Bekijk groeitips van Taco:
Bij de collega's van Sprout geeft Taco Oosterkamp tips om je bedrijf sneller te laten groeien. Bekijk de video's:
