Nederlandse professionals stomen zichzelf klaar om te falen

Grijs verzuim neemt toe, medewerkerstevredenheid is lager dan ooit, de vitaliteit van organisaties neemt af. Veel mensen en organisaties ogen vermoeid. We hebben in ons werkende leven de afgelopen decennia, bewust of onbewust, een cocktail van uitputting gecreëerd. Een gevaarlijke mix van elkaar versterkende organisatie- en besturingsprincipes, werkopvattingen, gedragingen, normen en waarden.

Nederlandse werkethiek

Als basis nemen we een typisch Nederlandse arbeidsproductiviteit en –intensiteit: die is opvallend hoog. ‘Verloren uurtjes’ bestaan niet meer; we draaien altijd op volle toeren.

Daar voegen we een veranderende norm voor waardering en betekenis aan toe. Veel mensen vragen zich niet alleen af of ze het goed doen in hun werk, maar ook of ze ‘het goede’ doen. Heeft hun werk, hun bijdrage, werkelijk zin? In combinatie met hard werken, vreet die onzekerheid energie. Dat geldt niet alleen voor de sectoren die onder druk staan, zoals de financiële dienstverlening, de energiesector of de consultancybranche. Het geldt eigenlijk overal waar mensen de koppeling niet kunnen maken tussen de inspanningen op hun werk en de vraagstukken van deze tijd.

Klaarstomen om te falen

Een ander belangrijk ingrediënt van de uitputtingscocktail is het idee van de individuele maakbaarheid en het geplande succes. Als je weet wat je talenten zijn en wat je passie is, en je hebt een plan, dan komt het goed. De hele wereld ligt dan voor je open, zo is de overtuiging. Als deze zelfbedachte voorspelling niet uitkomt, zien mensen dat als een falen van zichzelf. En falen put uit.

Schaduwzijde verbergen

Wat niet mag ontbreken aan deze moderne mix, is een dosis overweldigende positiviteit. We etaleren voortdurend de zonzijde van wat we aan het doen zijn. De schaduwkant vinden we maar lastig en negatief. Fouten maken mag, als je er maar van leert. Met de nadruk op ‘als’: no pressure, maar de lat ligt voor de volgende keer gewoon nóg een beetje hoger.

Mensen en organisaties mogen niet én een zonzijde én schaduwkant hebben, vinden we. Als we al de moed hebben om te vertellen dat het eigenlijk niet zo goed gaat, weten de mensen tegen wie we dat toegeven niet wat ze er mee moeten, of hebben ze ineens geen tijd. We mogen niet ‘heel’ zijn van onszelf.

Altijd bereikbaar

Tenslotte voegen we voor wat extra pit een enorme hoeveelheid prikkels toe. De druk om 24/7 bereikbaar te zijn en te reageren is groot. De gemiddelde Nederlander ontgrendelt 80 keer per dag zijn of haar mobiele telefoon. Dat zegt genoeg. Ik zei het al eerder: we staan voortdurend ‘aan’.

Wat doen we met deze cocktail? Niet opdrinken? Vaak hebben we al een flinke dosis binnen voor we er erg in hebben. Het recept aanpassen kan natuurlijk wel, maar is minder eenvoudig dan het klinkt. Het toevoegen van een half uur mindfulness per dag of een leiderschapsretraite is niet voldoende. We hebben er meer aan wanneer we inzien en accepteren dat de dominante modellen en systemen in onze organisaties aan het eind van hun levenscyclus zijn: de ingrediënten van onze cocktail zijn niet goed voor onze gezondheid. We moeten op zoek naar een totaal ander recept.