Modellen en managers, daarmee is iets vreemds aan de hand. Er lijken twee kampen te bestaan. Enerzijds managers die voor elke situatie een model inzetten: ‘Ik zie dat je moeite hebt met de nieuwe schoonmaakploeg. Nu heb ik een geinig kleurenmodelletje van het net geplukt. Kijk, jouw temperament is rood, dus dan is die van de schoonmakers blauw. En in de matrix zijn rood en blauw… Eens even kijken.’
Deze managers slaan door. Volgens hen is zonder model geen fatsoenlijke observatie mogelijk – laat staan een goed gesprek.
Anderzijds zijn er de ontkenners, de loochenaars. Zij misprijzen elk managementmodel. Voor hen zijn modellen obsoleet en volslagen zinloos. Of zoals een ontkenner laatst tegen me zei: ‘Ron, voor mij geen managementmodellen, ik gebruik mijn boerenverstand. Voor mij draait leiderschap om één ding: authentiek zijn en jezelf kennen.’
Rijst de vraag: kunnen managers anno 2018 nog steeds wegkomen met een oneliner als ‘wees authentiek’? Is leiderschap werkelijk te reduceren tot één armetierige quote? Nee, niet echt. Mijn stelling: zonder deugdelijk model is de moderne praktijk gewoonweg te complex, te grillig en te wispelturig. Zeker met het oog op digitalisering, robotisering, Artificial Intelligence en andere toekomstige ontwikkelingen die ons lijken te overrompelen.
Laat ik een voorbeeld geven. Hoe kom je er als leider achter of je organisatie voldoende veranderbereid en -geschikt is om alle kantoren via het Internet of Things om te toveren in ‘smart-offices’? Niet dankzij een lege oneliner. Daar kom je achter door een deugdelijk psychologisch model op je organisatie los te laten. Want in essentie is een model niets meer dan een bril die je helpt te kijken. Góéd te kijken, zodat je de juiste observaties doet. En die observaties stellen je weer in staat de juiste besluiten te nemen. Alleen zo kun je de chaos en complexiteit die ‘toekomst’ heet, het hoofd bieden.
Het verbaast mij echter keer op keer weer hoe halsstarrig leidinggevenden zich blijven vastklampen aan luie managementclichés als ‘meeschakelen met de omgeving’, ‘panta rhei’ en ‘vertrouw op je gevoel’.
Waar komt deze afweerreactie toch vandaan? Ik zeg: angst. Vele managers willen vóór alles het oude vertrouwde behouden. Daarom worden modellen terzijde geschoven. Want: zonder modellen geen observaties, zonder observaties geen inzicht, en zonder inzicht hoeven ze ook geen besluiten te maken.
En iedereen weet: zonder besluiten geen leiderschap. Alleen al daarom wordt het hoog tijd dat we de term ‘modellenfetisjist’ als een geuzentitel gaan zien.
