Als medewerkers onvolwassen communiceren, trekken ze anderen mee. Hoe kom je uit deze dramadriehoek?
Een verhelderend model voor menselijke communicatie op de werkvloer is de dramadriehoek. Het model stelt dat mensen niet volwassen met elkaar communiceren, maar in een kinderlijke rol schieten en elkaar daarin meetrekken. Gebeurt dit ook op de werkvloer? Juist daar.
Eerst een korte uitleg van de dramadriehoek. Als mensen onvolwassen met elkaar communiceren zijn er drie dramaposities die je als manager of werknemer kan innemen: de redder, het slachtoffer of de aanklager:
#1. De redder
De redder helpt, gevraagd of ongevraagd. De redder denkt te weten wat goed is voor de ander en behandelt daarmee iedereen automatisch als slachtoffer. De redder heeft ook het idee dat hij/zij degene is die het hardst werkt. Het is de martelaar.
#2. Het slachtoffer
Het slachtoffer is verongelijkt, verschuilt zich in een afhankelijke positie en neemt zelf geen enkele verantwoordelijkheid. Alles is de schuld van anderen. Het slachtoffer zoekt een redder, maar als die het niet goed doet zal het slachtoffer daar eindeloos over klagen, en dus snel overgaan naar de rol van aanklager.
#3. De aanklager
De aanklager is vooral boos en verbitterd. Hij/zij beschuldigt de wereld en wijst anderen op hun tekortkomingen. De aanklager wil koste wat kost zijn gelijk behalen en zal het slachtoffer achtervolgen met verwijten.
Stel je nu een gesprek voor tussen twee willekeurige mensen in één van deze drie posities. Het resultaat is altijd drama. In de dramadriehoek eindigt elk gesprek met teleurstelling en frustratie, manipulatie en verwijten. Er zijn drie posities voor twee personen, dus je kunt op elk moment van rol wisselen en de ander ook. Als je er op gaat letten, zul je zien dat je onbewust tachtig procent van de tijd in meer of mindere mate gevangen zit in een dramadriehoek.
Waar is de uitgang?
Hoe kom je hieruit? Door als een volwassene te communiceren en niet als een kind. Hier zijn drie vuistregels voor:
- Geef geen ongevraagde hulp.
- Vraag om wat je nodig hebt. (Maak geen verwijten, maar communiceer behoeften.)
- Geef duidelijk je eigen grenzen aan.
Goed. Nu de vertaling naar de werkvloer.
Slachtoffergedrag
Het slachtoffer heeft altijd een excuus waarom iets niet gelukt is (niet af, over budget). Vaak heeft het te maken met privéomstandigheden: 'Mijn kind was ziek…' Tsja, wat moet je daarop zeggen? In feite is het een vorm van emotionele chantage. Als antwoord moet je diegene voor een duidelijke keuze stellen: of je gaat naar huis, neemt vakantiedagen op en gaat voor je kind zorgen (of wat het excuus ook was), of je gaat je werk doen.
Aanklagergedrag
De aanklager is de klager. De koffie is lauw, de airco doet het niet, de kwartaalcijfers zijn te laat… Een dag niet geklaagd, is een dag niet geleefd. Ook dit is een vorm van verantwoordelijkheid ontlopen. En ook hier is een harde keuze eisen de oplossing: of je stopt met klagen, of je mag klagen over je ontslag.
Reddergedrag
De redder is de chronische overwerker, die altijd tot laat op kantoor zit om – je raadt het al – het project te redden. De volgende ochtend laat diegene subtiel weten hoe laat het geworden is. 'De parkeergarage was al dicht…' Dit is eigenlijk passief-aggressief gedrag. De manier om dit te ontmaskeren is door te stellen dat hij/zij het werk blijkbaar niet goed doet. 'Want waarom zit je anders tot elf uur ‘s avonds op kantoor?'
Met drama maak je geen winst
In alledrie de gevallen is het de taak van de leidinggevende om kinderlijk gedrag te zien voor wat het is: een gebrek aan verantwoordelijkheid. Dit doe je door elke keer terug te gaan naar de basis. Communiceer duidelijk wat de verwachtingen zijn, geef de middelen om die verwachtingen waar te maken en waardeer naar prestatie. Al het andere is drama. En, tenzij je manager bent van een toneelgezelschap, met drama maak je geen winst.
