Het afgelopen jaar publiceerde Daniel Goleman met neurowetenschapper Richard Davidson het boek Meditatie, waarin hij de wetenschappelijk onderbouwde effecten van meditatie en mindfulness op ons functioneren onderzoekt. ‘Het managen van onze aandacht te richten is waarschijnlijk de belangrijkste vaardigheid om wilskracht en karakter te ontwikkelen,’ zegt hij. En dat geldt vooral voor leidinggevenden. ‘Iedereen kijkt naar de leider. Als die het goede voorbeeld geeft, volgt de rest.’
Focussen op wat van belang is
Uit zijn onderzoeken blijkt dat mindfulness ervoor zorgt dat je beter in staat bent doelen te behalen en te focussen op hetgeen van belang is. ‘Geen overbodige luxe in een tijd waar steeds meer afleiding is.’ Het draait volgens Goleman om interne en externe focus. Weten waar je zelf voor staat en waar de organisatie naartoe gaat. Dat is wat excellente leiders van middelmatige onderscheidt. ‘Ik denk dat als je jouw aandacht en focus niet kunt managen, je ook geen organisatie kunt leiden. Het gaat simpelweg steeds om het managen van je mind. Je geheugen en je leervermogen zijn het rechtstreekse gevolg van aandacht.’
Het heeft overigens ook voordelen om niet alleen maar te focussen. Om creatief te zijn moet je juist afdwalen of niet met een bepaald onderwerp bezig zijn. ‘Richard Branson is bijvoorbeeld bijzonder creatief, maar heeft wel managers in dienst die er ook voor zorgen dat de ideeën uitgevoerd worden.’
Onze aandacht is als een spier; als we haar niet trainen, verslapt ze, zegt Daniel Goleman. Onze hersencircuits voor aandacht worden elke keer dat we onze aandacht volhouden sterker, en elke keer dat we toegeven aan afleiding zwakker.
Geklets in eigen hoofd
Uit onderzoek blijkt dat mensen op hun werk het meest worden afgeleid. En dan vooral door het geklets in hun eigen hoofd. De gedachten van werknemers dwalen de helft van de tijd af.’
Een studie van de Harvard Business School toonde aan dat als bedrijven een veilige, rustige plek hebben waar medewerkers een paar uur per dag ongestoord kunnen werken, mensen meer voldoening ervaren. Dit leidt weer tot betere bedrijfsresultaten. Dan is het volgens hem duidelijk wat managers te doen staat: regelen dat medewerkers dagelijks een bepaalde hoeveelheid beschermde tijd krijgen.
Mindfulness mag dan nog niet tot de standaarduitrusting van managementopleidingen behoren, over twintig jaar is dat zeker het geval. ‘Twintig jaar geleden mocht je ook het woord emotie niet in het bedrijfsleven gebruiken. Veel te soft. Tegenwoordig erkent zowat iedereen het belang van emotionele intelligentie. Dat zal met mindfulness precies hetzelfde gaan. Wacht maar af.’
Bewust angst managen
Het kan niet vaak genoeg gezegd worden: leiders behalen resultaten door mensen. Hun belangrijkste taak is volgens Goleman dan ook ervoor te zorgen dat medewerkers zich zodanig goed voelen dat ze optimaal kunnen presteren. ‘Als er stress, angst of onveiligheid in een organisatie is, ontstaan cognitieve “verwerkingsproblemen” in ons brein. Dan zijn we meer bezig met overleven dan met produceren.’
Leiders moeten daarom bewust bezig zijn angst te managen en tegelijkertijd hoop te communiceren. ‘Zorg ervoor dat medewerkers weten waar ze naartoe gaan en niet te veel stil staan bij hoe erg het op een bepaald moment is. Als je met de toekomst bezig bent, wordt de linkerkant van de prefrontale cortex in het brein aangesproken en worden positieve emoties gestimuleerd. Je bent bovendien beter in staat om ook bij tegenslag doelen te bereiken.’
Het hoofd koel houden
Het hoofd koel houden in tijden van crisis is dan ook een van de belangrijkste eigenschappen van effectieve leiders. ‘Tijdens een crisis kijkt iedereen naar de leidinggevenden. Als die in paniek raken doen medewerkers dat ook.’
Leidinggevenden hebben volgens Goleman te vaak aandacht voor wat er niet goed gaat bij hun mensen. Daarmee creëren ze vooral negatieve emoties en raken mensen gedemotiveerd. En dat heeft invloed op hun aandacht. Het is motiverender als een baas vraagt: “Waar wil je over vijf jaar zijn? En wat heb je ervoor nodig om daar te komen?” Dat activeert een andere set van breincircuits: die van positieve gevoelens en motivatie.
Blinde vlekken
Leiders zelf doen er goed aan om regelmatig feedback te vragen aan mensen die zij vertrouwen en wiens mening zij waarderen. Het probleem is alleen dat je steeds minder feedback ontvangt naarmate je hoger in een organisatie komt. Dan zie je dat leidinggevenden het idee hebben dat ze open staan en medewerkers daar heel anders over denken. Het zelfbeeld is niet altijd een weerspiegeling van de realiteit. ‘Veel leiders hebben blinde vlekken. Daarom adviseer ik om regelmatig een coach in te huren om jezelf verder te ontwikkelen. Die is in elk geval onafhankelijk. Er is niets mis mee om hulp te vragen. Het is geen psychotherapie. Alle toppresteerders – ook in de sport – hebben een trainer of coach die jou en je prestaties evalueert. Daarom doen ze het ook zo goed. Iemand die vindt dat hij niets meer kan leren is opgehouden met groeien. Als je er niets om geeft, heeft het geen enkele zin om jezelf in welk opzicht dan ook te verbeteren.’
Geen e-mails
Let wel, voor effectieve communicatie en samenwerking is het van belang om elkaar in levende lijve te zien en te horen, benadrukt Goleman. Ons sociale brein dat continu actief is tijdens interacties met anderen heeft het online een stuk moeilijker. ‘Bij een e-mail zien en horen we minder informatie die nodig is om goed te communiceren of een boodschap over te brengen. Er ontbreekt een feedback loop. Als wij een e-mail versturen kunnen we wel denken dat iets duidelijk is omdat wij zelf de context en achtergrond kennen. De ontvanger mist daarentegen subtiele signalen om de informatie op waarde te kunnen schatten.’
Wat ook niet goed gaat bij e-mails is het zogeheten flaming. Iedereen kent wel de behoefte om even snel via e-mail te reageren. Dan ben je er van af. Om je vervolgens slecht te voelen dat je impulsief hebt gereageerd en het niet terug kunt halen. De kans op flamingis aanzienlijk kleiner tijdens face-to-face-interacties, aldus Goleman.
Verleidingen weerstaan
De vaardigheid om je aandacht goed te verdelen wordt de laatste jaren steeds belangrijker wat hem betreft. Het is lastig om je ergens in te verliezen als je continu wordt afgeleid door e-mail en social media die er alles aan doen om je te verleiden. Goleman maakt zich zorgen over de generatie die opgroeit met alleen maar schermen. ‘Ik sprak onlangs een van de designers die de eerste iPod ontwierp. Nu hij zelf kinderen heeft, heeft hij spijt van zijn ontwerp.’
Dit is een verkorte versie van het interview met Daniel Goleman dat verscheen in nummer 5 van Management Team dat als thema Work/Life heeft. Wil je het hele interview lezen? Bestel dan een los nummer van MT of neem een abonnement via mt.nl/shop
