Cees Schenk na de ‘Brexit’: succesvol leiderschap begint met empathie

De Brexit is voor vele leiders een wijze les hoe je verandering (niet) in goede banen leidt, aldus Cees Schenk.

Dat de meeste mensen in aanleg weerstand tegen veranderen bezitten, is onzin. Mensen hebben geen moeite met veranderen, maar met het moeten veranderen. Dat vraagt om empathisch gedrag, wat een kerncompetentie van elke succesvolle leider moet zijn.

Brexit = zelf kunnen beslissen

Vorige week werd sterk bepaald door het Brexit-referendum. De Britten willen terug naar de tijd voor 1973. Of de Britse exit-stemmers werkelijk zo sterk gekant zijn tegen Europese integratie valt te betwijfelen. De dag na het referendum lieten Google-statistieken zien, dat vele Britten waarschijnlijk niet echt doorhadden waarover ze hadden gestemd.
Er verandert veel en snel, los van het instituut de European Unie. De uitslag van het referendum representeert dan ook niet zozeer de weerstand tegen veranderingen die de European Unie initieerde. De uitslag lijkt meer de behoefte aan zelfbeschikking te representeren.

Opleggen en bestraffen

De Britten houden – net als de rest van de wereld – niet van opgelegde veranderingen. Opgelegde veranderingen, met een ratio die de jouwe niet is en straf oplevert bij het negeren van het nieuwe voorschrift, levert weerstand op. Als de Europese regelgeving ertoe leidt dat een Britse marktkraamhoudster een boete krijgt, omdat zij haar waren niet omschrijft in het metrische stelsel, maar met de Britse Imperial Standaard (b.v. Pounds, Inches en Gallons), dan is daarmee een prima ingrediënt geleverd voor weerstand.

Verlies leidt tot boosheid

Zodra gebruikers van de wijziging niet vooraf bij een verandering betrokken zijn, is de kans aanzienlijk dat menigeen de verandering als verlies ervaart. Verlies maakt verdrietig en passiviteit, maar sommigen worden er strijdbaar van. Zij organiseren verzet en zijn in staat te appelleren aan de onderbuik van de bedroefden. En zie daar, de weerstand is georganiseerd.

Taak versus relatie

Goed uitleggen, logisch redeneren, is naast straffen, de nagenoeg geautomatiseerde respons van de machthebbers op weerstand. Of het nu politici, bestuurders, of de doorsnee leidinggevende betreft, ze neigen allemaal naar dezelfde respons.
“Ik houd ervan mensen te manipuleren, zodat ze precies gaan doen wat er gedaan moet worden”: stelde een aspirant leidinggevende kortgeleden tijdens een geschiktheidsonderzoek. Alsof hij een hoge functie binnen de Europese Unie, of een internationale sportbond beklede. Niets mis met manipuleren. We doen het voortdurend allemaal, maar zodra het de ultieme en enige tactiek in samenwerking behelst, gaat het onherroepelijk fout.

Gevoelens krachtiger dan rede

Dreigen met straffen of de tactiek van de uitgestelde beloning toepassen, zal eerder een averechts effect hebben, dan dat het weerbarstige gedrag effectief beïnvloed zal worden. Dat voor vertrek stemmen drastische negatieve economische consequenties zal hebben, maakte veel minder indruk dan de suggestie dat alles dat de laatste jaren in negatieve zin veranderde en veroorzaakt werd door de European Unie.
Of het nu het grote Europa, of de manager van de kleine productie unit, of de salesmanager betreft, als er alleen maar gestuurd wordt op de ratio, de zogenaamde logica, dan win je daar weinig aanhangers mee.

Empathie is de sleutel

Wil je ooit een goede en effectieve leidinggevende worden, dan zal je bekwaam moeten worden in het luisteren en het vragen naar de gevoelens van anderen. Daarnaast is het essentieel dat je je eigen gevoelens kan duiden. Zo is het goed je als leidinggevende te realiseren dat boosheid veelal de afweerreactie op verdriet is. Dan gaat straffen en duwen geen oplossing bieden, maar het verzet juist aanwakkeren. Leren onderzoeken van de gevoelens achter weerbarstige gedrag, begrip opbrengen en anderen de ruimte geven daar win je zieltjes mee. Empathie is geen loos en soft begrip, het vormt de essentie van succesvol samenwerken en leidinggeven.

Foto boven: Dennis Freeland (Flickr.com/CC)

Meer over Brein in bedrijf:

• Ook Max Verstappen weet: om succes te hebben moet je falen
  
• Groots veranderen? 4 tips om 'meer' uit het leven te halen
• 6 tips om een échte positivo te worden
• Waarom een zoektocht naar continu geluk ons overspannen maakt
• Elk probleem 'een uitdaging' noemen? Dat helpt je niet altijd vooruit
• Alle columns van Cees Schenk