Botte managers doen bot uit angst

Angst is de drijfveer van bot optredende managers. Zulke botte leidinggevenden kweken eerder afstand dan betrokkenheid.

Ze zijn er nog steeds, de leidinggevenden die veronderstellen dat zij hun leiderschap kracht bijzetten als ze zich horkerig gedragen. Kordaat en krachtig optreden lijkt door die managers regelmatig verward te worden met bruusk, onbeschoft en honds optreden. In mijn coaching praktijk kom ik de voorbeelden regelmatig tegen. Of zij nu zelf een leidinggevende rol hebben of niet, ze zijn bang voor hun eigen baas en gaan gebukt onder diens botte optreden.

Ongemerkt klein

Het bruuske of onbeschofte gedrag hoeft niet eens imposant groots te zijn. Natuurlijk komt het voor dat een leidinggevende een medewerker ongehoord onder uit de zak geeft na een kleine fout of een iets te trage reactie, maar vaak gaat het subtieler. 'Tijdens ons overleg gaat mijn baas zijn mail zitten checken op zijn telefoon.' Of zoals een ander mij vertelde: 'Als ik in een overleg een vraag stel, dan laat mijn baas met zijn draaiende ogen wel merken, dat mijn vraag natuurlijk weer uitermate stom is. De laatste tijd stel ik daarom nog nauwelijks een vraag. Eigenlijk ben ik bij een overleg alleen nog fysiek aanwezig.'

Waarom die vragen

De medewerker die telkens vragen stelde en wiens baas als reactie met zijn ogen ging draaien, stelde geen foute vragen, maar raakte blijkbaar aan een heikel punt. De feitelijke situatie was dat de verkoop sterk achterbleef bij de prognose en deze medewerker maakte zich daarover zorgen. Hij stelde voor zichzelf vast dat de gevolgde werkwijze onvoldoende resultaat leverde. Zelf wist hij ook niet goed wat ze anders zouden kunnen doen, maar hij wilde daarom wel met zijn teamgenoten overleggen. Misschien konden ze gezamenlijk een oplossing bedenken. Het gedrag van zijn baas voorkwam dat zij gezamenlijk tot een oplossing kwamen. Sterker nog, dat gedrag zorgde ervoor dat deze medewerker afstand probeert te nemen van zijn werk.

Niets positiefs

De Harvard Business Review rapporteerde in 2013 over een longitudinaal onderzoek, waaruit blijkt dat de mate waarin bazen zich onbeschoft gedragen, alleen maar toeneemt. De gegevens stammen uit Noord-Amerika en Canada en of zich hier dezelfde ontwikkeling in dezelfde mate voordoet is natuurlijk de vraag. Overigens zullen de effecten van onbeschoft gedrag waarschijnlijk niet zo veel van elkaar verschillen. En de effecten van botte leidinggevenden op het gedrag van hun medewerkers is in ieder geval allerminst positief.

Concrete effecten

Bazen die badinerend of bot optreden, krijgen een opbrengst die ze vermoedelijk niet nastreven. Uit het HBR-artikel, dat stelt dat onbeschoft gedag van leidinggevende drastisch is toegenomen, blijkt ook dat de inzet en de tijdsbesteding bij de medewerkers sterk negatief beïnvloed wordt. Tegelijkertijd worden ze sterk in beslag genomen door de wijze waarop zij voor hun gevoel onheus behandeld worden en neemt hun betrokkenheid bij het bedrijf drastisch af. Allemaal effecten die de leidinggevende waarschijnlijk niet beoogt met het kordate optreden.

Nieuw inzicht?

Zonder concreet onderzoek kan je natuurlijk ook al vermoeden dat bot gedrag niet werkelijk een positief effect op een ander zal hebben. Je hoeft maar terug te gaan naar je eigen schooltijd, de coach van het jeugd sportteam, of misschien je eigen opvoeding en je weet dat botte gedrag van een ander eerder weerstand dan stimulering oproept. Waarom bedienen leidinggevende zich dan toch van dat soort gedrag?

Waarom toch dat gedrag?

Het antwoord is simpel: angst. Dat geldt niet voor mij, hoor ik een leidinggevende al zeggen; "ik ben nergens bang voor". Mogelijk voor een heleboel niet. Mmaar je bent wel bang om dingen niet te weten: niet direct het juiste antwoord kunnen geven of de ultieme oplossing aan te dragen. En als dan iemand met een opmerking komt waarmee de vinger op de zere plek wordt gelegd, voelt het alsof het net zich begint te sluiten. Waar de angst regeert, komt het verzet bovendrijven.

Leidinggeven is vragen stellen

Er zijn maar weinig leidinggevende situaties waarin het directieve en totaal niet reflectieve gedrag van een leidinggevende de meest aangewezen opstelling is. De brandweercommandant die tijdens een uitslaande brand met zijn medewerkers eerst in overleg gaat, is natuurlijk geen knip voor de neus waard. In de meeste andere leidinggevende situaties is het beter om vragen te stellen, of om een vraagstuk samen met medewerkers te onderzoeken, dan om bruusk gedrag te laten zien. Onder de noemer kordaat optreden zijn al veel kansen verloren gegaan. Lomp gedrag is een reactie op angst. Het zijn spanningsgevoelens die ontstaan omdat de leidinggevende zelf geen oplossing heeft voor een specifieke situatie.

Lef nodig

De leidinggevende die durft te erkennen (al is het maar alleen voor zichzelf), dat het ongeciviliseerde optreden voortkomt uit het eigen onvermogen, is al meer dan half onderweg. Alleen of met wat hulp vervolgens onderzoeken hoe je een opstelling kan kiezen die medewerkers stimuleert in plaats van vervreemdt van het werk, zal altijd tot positieve resultaten leiden. Het vraagt echter wel lef en is eigenlijk alleen maar weggelegd voor de leidinggevenden, die in potentie echte leiders kunnen worden.

Meer brein in bedrijf?

• Werk-privé balans is een belastend concept
  
• Over 10 jaar bestaat jouw werk niet meer
  
• Wat te doen tegen sociale duimendraaiers
  
• Doen wat je belangrijk vindt, vergroot je effectiviteit