Bedrijven staan onder toenemende druk van investeerders, werknemers, activisten en consumenten om zinvolle acties rond duurzaamheid te ondernemen. Veel ondernemingen reageren daar ook op. Maar de duurzaamheidsinitiatieven die zij lanceren, zijn vaak beperkt en niet systemisch van aard.
Zulke initiatieven zijn op zich niet verkeerd, ze kunnen wel degelijk deel uitmaken van een net-zero (CO2-neutrale) cultuur. Maar omdat ze de onderliggende problemen niet echt aanpakken, zijn ze eigenlijk niet meer dan sustainability theatre.
Dit zijn de acht soorten sustainability theatre
Net als de term ‘innovation theatre’, bedacht door startupgoeroe Steve Blank, staat sustainability theatre voor een organisatie die de indruk wekt dat er positieve verandering plaatsvindt. Vaak echter zonder dat de businesspraktijk daadwerkelijk wordt getransformeerd.
#1 De loze beloftes van ‘tegen 2050…’
We hebben ze allemaal wel eens gehoord of gezien: beloftes van leiders van bedrijven en regeringen om een net zero en duurzame toekomst te realiseren. Er wordt een ambitie uitgesproken en een deadline gesteld, maar tijdige acties worden niet aangekondigd. Het blijft bij retoriek: er vindt geen fundamentele verandering plaats van business en gedrag.
#2 Duurzaam via associatie
Veel duurzaamheidsinitiatieven, zoals beurzen voor het klimaat, acceleratorprogramma’s en conferenties, bieden de kans om echt impact te hebben. Deelname aan of sponsoring van deze initiatieven is een zeer kosteneffectieve manier om de perceptie te versterken van een bedrijf dat zich bekommert om duurzaamheid. Maar dit alles verandert niets aan de businesspraktijken, die in veel gevallen niet duurzaam blijken te zijn.
#3 Investeringen en overnames in het kader van het klimaat
Het is logisch dat bedrijven en overheden overnames doen of investeren in startups en technologieën rond het klimaat. Vaak blijken die investeringen en overnames in werkelijkheid maar een klein deel van hun portefeuille uit te maken.
De oliemultinationals investeren bijvoorbeeld nog steeds slechts een klein percentage van hun jaarlijkse R&D-budget in duurzame energie. Shell bijvoorbeeld besteedt slechts 10 procent van zijn R&D aan schone energie. Hoewel het lijkt alsof bedrijven doortastende maatregelen nemen, komt er als je iets dieper graaft een ander beeld tevoorschijn, dat veel minder indrukwekkend is.
#4 Opscheppen met een nieuwe duurzame product(lijn)
Wanneer de meeste producten niet-duurzaam zijn, dan biedt het lawaai dat een bedrijf maakt over één duurzaam merk een enigszins vertekende versie van de waarheid.
#5 Klanten en partners het probleem op laten lossen
In plaats van zelf te veranderen, lanceren bedrijven soms het idee dat hun klanten of overheden verantwoordelijk zijn voor het oplossen van hun duurzaamheidsuitdagingen. Een voorbeeld daarvan is Coca-Cola’s head of sustainability, die verklaarde dat het bedrijf plastic voor eenmalig gebruik niet zou stopzetten op vraag van de consument. Ondertussen maakt Coca- Cola deel uit van verschillende organisaties die lobbyen tegen een verbod op plastic voor eenmalig gebruik.
#6 Stapsgewijze verandering
Veel bedrijven ondernemen echte actie, maar deze maatregelen zijn meestal incrementeel. Ze halen daarmee niet de tijdlijn, de impact en de doelen die zijn opgenomen in de Overeenkomst van Parijs van 2015 of de COP26-beloften om hun CO2-voetafdruk te verkleinen. Maar wanneer ze hun inspanningen in uitgebreide marketingcampagnes belichten, wekt het wel de indruk dat deze bedrijven hun zaken aan het omgooien zijn.
#7 Duurzaamheidscertificaten
Veel ngo’s die duurzaamheidscertificaten uitreiken, zijn afhankelijk van financiering door bedrijven of aanverwante partijen. Met de invloed die ze hierdoor uitoefenen maken ze van deze certificeringen een belangrijk onderdeel van greenwashingstrategieën.
#8 CO2-compensatie
De meeste bedrijven maken tegenwoordig gebruik van CO2-compensatie als een primaire ‘duurzaamheidsinspanning’. Hierdoor zijn ze in staat om door te gaan met hun business-as-usual, ze hoeven namelijk niet te investeren in maatregelen om de voetafdruk te verkleinen.
CO2-compensatie is een essentieel onderdeel van het verkleinen van de CO2-voetafdruk, maar dit moet worden gebruikt voor het omgaan met de CO2-emissies die overblijven na substantiële inspanningen om de CO2-uitstoot te verminderen. Dit mag geen vervanger zijn voor het verminderen van CO2-emissies.
Waarom doen bedrijven aan sustainability theatre in plaats van hun bedrijf om te vormen tot net-zero?
Gezien de ernstige waarschuwingen in het meest recente IPCC-rapport lijkt het niet verstandig dat bedrijven aan sustainability theatre doen. Waarom doen leiders, mensen die zich bekommeren om de toekomst van hun kinderen, er dan toch actief aan mee?
Waarom sustainability theatre een gangbare praktijk is
Hier zijn enkele van de belangrijkste redenen waarom sustainability theatre nog zo gangbaar is:
Er is geen draaiboek
Er zijn veel verschillende frameworks en benaderingen die kunnen bijdragen aan het duurzamer maken van een bedrijf. Dit schept verwarring rond duurzaamheid en leidt ertoe dat sommige leiders afzien van het transformeren van hun organisaties naar net-zero.
Het is duur
Het verduurzamen van een bedrijf zal wellicht de winstgevendheid schaden (korte termijn) en gevolgen hebben voor de klanten vanwege de prijs. We hebben decennialang op een niet-duurzame manier zakengedaan, en de werkelijke kosten (externalities) zijn zelden onderdeel geweest van een prijsstrategie of winst/verliesberekeningen.
Competitienadeel
Sommige bedrijven denken dat ze minder concurrerend worden als ze de eerste zijn die duurzaamheid nastreven. Dit houdt reële risico’s in wanneer de meeste grote vervuilers zich er niet toe verbinden om zinvolle actie te ondernemen.
Falend leiderschap
Of het nu te wijten is aan managementcycli, politiek, het gebrek aan visie van een ceo of een bestuurskamer vol mensen met een imperialistische mentaliteit, falend leiderschap is alomtegenwoordig als het gaat om het doorvoeren van ongemakkelijke veranderingen.
Meten is problematisch
ESG, CO2-boekhouding en andere duurzaamheidsparameters of -frameworks zijn vatbaar voor manipulatie. Zeker zolang aandeelhouderswaarde de primaire maatstaf is waaraan businesspraktijken moeten voldoen.
Niemand beweert dat de transformatie naar duurzaamheid voor regeringen en bedrijven gemakkelijk is. Maar zoals het meest recente IPCC-rapport bevestigt, is er geen andere optie dan de koe bij de horens te vatten en de inspanningen te versnellen.
Inactiviteit en inspanningen om de business-as-usual te behouden, komen steeds meer onder vuur te liggen. Bovendien is een grote CO2-voetafdruk een belangrijk aansprakelijkheidsrisico aan het worden.
Elke bedrijfsleider heeft ten minste één maatregel waarmee hij of zij morgen zou kunnen beginnen, en waarmee een aanzienlijke impact gemaakt kan worden richting net-zero.
Hoe te beginnen aan zinvolle acties?
Bedrijven kunnen beginnen met het expliciet maken van de duurzaamheidsuitdagingen waar ze voor staan. En deze te prioriteren op basis van hun potentiële impact, in plaats van groei of winst. De sleutel is dat de uitdagingen worden omgezet in duurzaamheidsinitiatieven die:
- systemisch van aard zijn;
- uitvoerbaar zijn;
- meetbaar zijn;
- proportioneel en zinvol zijn.
Daarvoor is politieke wil nodig en een rapportage framework dat transparant en onwrikbaar is. Ook de mentaliteit en de vaardigheden van de organisatie moeten worden ontwikkeld.
Het IPCC-rapport geeft een wetenschappelijke onderbouwing van de urgentie van klimaatverandering, en schetst de mogelijke scenario’s waar we op afstevenen. Aanvullende delen, waarin de gevolgen van de klimaatcrisis en manieren om die gevolgen te verminderen worden belicht, zullen in de nabije toekomst uitkomen.
Het is nog afwachten of deze rapporten zullen worden onthaald op nog meer sustainability theatre, of dat ze leiders van bedrijven en overheden kunnen overtuigen tot het ondernemen van echte actie.
Dit opiniestuk is eerder verschenen op Sifted.
