Mikkel Hofstee is druk. Het gesprek over zijn nieuwe boek vindt daarom telefonisch plaats. Al rijdend in de auto zijn zowel de interviewer als Mikkel bezig met rijden en telefoneren. Handsfree uiteraard, maar het blijft multitasken. En dat kunnen wij mensen helemaal niet.
Het is meteen een mooi voorbeeld van hoe de moderne maatschappij dingen van ons vraagt, die we helemaal niet aankunnen. Het is ook de boodschap die Hofstee in zijn nieuwe boek uitdraagt. Met ons brein en ons lichaam is helemaal niets mis. ‘We hebben een fantastisch brein. Daarom zijn we ook zo succesvol’, zegt Hofstee.
Het enige probleem is dat het geoptimaliseerd is voor een leven op de savanne, het leven van de jager-verzamelaar. Hormonen als adrenaline zijn bedoeld om ons stresssysteem te activeren zodat we adequaat op roofdieren reageren. Maar nu worden dezelfde hormonen in ons lichaam gestuwd bij elk mailtje van de baas.
Ongeschikt
Vijftien jaar geleden richtte Hofstee (49) na een carrière bij de ABN Amro het bedrijf Lifeguard op. Hij helpt bedrijven en organisaties met de vitaliteit van hun werknemers. Dat betekent dat hij zich al vijftien jaar toelegt op stress en welvaartziekten en er veel over leest. En in die vijftien jaar is hij tot de conclusie gekomen dat wij mensen eigenlijk totaal ongeschikt zijn voor het moderne leven. Een onderwerp waar hij ook regelmatig over schrijft in zijn columns op MT.nl.
‘Het idee voor het boek komt eigenlijk van een gesprek dat ik jaren geleden had met Maarten Frankenhuis, die oud-directeur van Artis, die mij vertelde over feromonen. De stoffen die onder andere bepalen of wij ons tot elkaar aangetrokken voelen’, vertelt Hofstee. Hij realiseerde zich toen al dat veel van ons gedrag helemaal niet rationeel is, maar voorgeprogrammeerd en geoptimaliseerd voor een ander tijd. ‘Door de jaren heen heb ik toen van alles verzameld.’
De mismatch tussen ons als mens en de wereld waarin we functioneren is enorm. Dat valt toch bijna niet meer op te lossen?
‘We zijn weerloos, echt volkomen kansloos tegen de moderne maatschappij. En dat is precies waar je moet beginnen. Erken dat je weerloos bent. Dat je gewoon geen weerstand kan bieden aan suiker en al die andere prikkels. Wat we moeten doen is de wereld zo aanpassen, dat die beter bij mensen past. En het mooie is, dankzij ons brein, dat echt geweldig is, dat kunnen we dat ook doen. We kunnen begrijpen waarom we reageren zoals we doen en vervolgens oplossingen bedenken.’
Maar hoe dan? Meer regels? Ik probeer mijn kinderen minder beeldscherm te laten kijken. Dat lukt, op vakantie, op de camping. Maar thuis niet.
‘Dat lukt mij ook niet hoor. Ja, twee dagen misschien. We moeten we als samenleving gewoon regels gaan maken. Ik zou het niet raar vinden als we afspreken dat kinderen onder de twaalf geen mobiele telefoon meer mogen. Ook over voedsel. We houden elkaar in een houdgreep. Albert Heijn wil misschien best producten met minder suiker gaan verkopen, maar dat doen ze niet als niet alle andere bedrijven het ook niet doen. We moeten dus maar regels gaan stellen. Waarom zeggen we niet: over tien jaar stoppen we met pesticiden en is al het voedsel biologisch?’
Omdat we dan de wereldbevolking dan niet kunnen voeden?
‘Maar dat kan straks ook niet. Nu is in Duitsland al 75 procent van de insecten verdwenen. En misschien moeten we ook maar met 4 miljard mensen zijn.’
Vertel je dit verhaal eigenlijk bij de grote bedrijven waar je komt? Jullie willen vitaler personeel? Aardig, maar eigenlijk is een kantoor helemaal ongeschikt voor mensen?
‘Ja, ook daar vertel ik dit verhaal. Dan ontstaat er als het goed is een discussie. Hoe zouden we kunnen proberen om het bedrijf beter te maken voor mensen? Als mens moeten we veel meer buiten zijn. Je zou bij nieuwe kantoren daarom enorme binnentuinen kunnen maken. Waarom geen arena met kantoren eromheen? Veel zitten is slecht. Waarom maken we geen bussen waarin beroepschauffeurs staand kunnen werken.’
Kun je een voorbeeld noemen van een bedrijf dat ‘menselijker’ is geworden?
‘Een bedrijf in de haven. Daar hebben ze echt met opzet sommige processen niet geoptimaliseerd. De directeur heeft gekozen om bijvoorbeeld geen nieuwe betere software te kopen. Waarom? Omdat oudere werknemers bij de gedachte alleen al gestrest raakten. Als die efficiency leidt tot stress en dat weert tot uitval.’
Je neemt angst weg. Maar in je boek schrijf je juist dat angst zo’n goede motivator is. Beter dan beloningen.
‘Dat klopt ja! Die stressreactie was ooit nodig, maar de jager-verzamelaar had misschien drie stressmomenten per dag. ’s Ochtends bij het opstaan “Hé, gaat het niet regenen vandaag tijdens de jacht?”, “even opletten, daar slaapt een krokodil” en “kan ik deze wortel eigenlijk wel eten?”. Ik ben nu aan het autorijden en moet voorkomen dat ik niet verongeluk. Straks heb ik een gesprek met een ontevreden klant en misschien belt de decaan van mijn dochter wel dat ze het op school niet zo goed doet. En dan is de ochtend nog niet eens begonnen. Dat zijn er gewoon veel te veel.”
Als onze genen niet bij deze tijd passen, kunnen we ook onze genen aanpassen. We maken de mens geschikt. Of we laten intelligente computers onze omgeving aanpassen.
‘Ja misschien dat er een tijd komt dat machines ons besturen. Of dat we perfecte mensen gaan maken. Maar willen we dat wel? Dat computers voor ons beslissen? Dan zitten we in de Matrix.’
Wat doe je zelf om de je eigen oermens te helpen?
‘Ik probeer mijn leven zo in te richten dat het beter bij mij past. Ik ga vaak op tijd naar bed. Vast op geregeld een dag. Onze voorouders hadden ook niet altijd te eten. En ik probeer meer te bewegen Maar het is hartstikke moeilijk en mij lukt het ook niet altijd. We zullen het met zijn allen moeten doen.’
Mikkel Hofstee, Oermens 2.0, Uitgeverij Water
