Het vele thuiswerken van de laatste jaren heeft de communicatie binnen bedrijven al behoorlijk op de proef gesteld. In die kwetsbare relaties is het des te belangrijker om oog te hebben voor de positie van de ander en het goede voorbeeld te geven. Daarnaast kan het voor niemand – van directeur tot werknemer – kwaad om de eigen rol eens kritisch onder de loep te nemen.
Maar liefst 59 procent van de werknemers heeft naar eigen zeggen nog nooit een baas gehad die zijn of haar prestaties echt op waarde schat. En 53 procent zou langer bij een werkgever zijn gebleven als er meer waardering was geweest.
Organisaties kunnen vaak veel meer doen om hun personeel het gevoel te geven écht gewaardeerd te worden. Toch is nog weinig bekend over de omstandigheden waaronder het tonen van dankbaarheid gebeurt en welk effect het precies heeft op de organisatie.
Drie wetenschappers uit New York en Los Angeles doken daarom aan de hand van een aantal tests in de dankbaarheidsmaterie.
Wikipedia-auteurs en brievenschrijvers
De onderzoeken keken onder meer naar de hoeveelheid dankbetuigingen die auteurs van artikelen in wetenschappelijke tijdschriften in de afgelopen veertig jaar uitten. Hoe hoger de status, hoe summierder de bedankjes in de gepubliceerde artikelen, zo bleek.
Datzelfde patroon rolde uit een analyse door een softwareprogramma van 136.000 commentaren bij 12.681 Wikipedia-auteurs van verschillend aanzien in de wereld van de digitale encyclopedie: administrators met meer invloed en bevoegdheden toonden minder dankbaarheid dan auteurs met minder rechten voor het bewerken van Wikipedia-pagina’s.
Hoe hoger het aanzien, hoe minder zorgen er zijn over de relatie met anderen
De onderzoekers zelf speelden in een simulatie de rol van ondergeschikte met een laag inkomen, óf van een baas met veel macht. Tijdens de simulatie ontvingen deelnemers onverwacht een gunst van één van de andere deelnemers die als hun baas of ondergeschikte werden gepresenteerd. In werkelijkheid nam een van de onderzoekers die rol voor zijn rekening, volgens een vast script.
Na het ontvangen van deze gunst hadden de deelnemers de gelegenheid om met de ‘undercover-onderzoeker’ te communiceren via een chatvenster. Ook hier toonden deelnemers met een hogere positie minder dankbaarheid dan deelnemers in meer ondergeschikte rollen.
In een andere test moesten deelnemers brieven schrijven waarin ze hun dankbaarheid uitten en voorspellen hoe verrast, blij en ongemakkelijk de ontvangers zouden zijn. Deze ontvangers vertelden vervolgens hoe ze zich voelden bij het ontvangen van de uitingen van dankbaarheid. De briefschrijvers bleken de positieve reacties van ontvangers flink te onderschatten. En ze overschatten het ongemak bij het ontvangen van zo’n uiting van dankbaarheid.
Hiërarchische verschillen
Uit het onderzoek komt naar voren dat mensen gunsten meer als vanzelfsprekend beschouwen naarmate ze hoger op de ladder staan. Hoe hoger het aanzien, hoe minder zorgen er zijn over de relatie met anderen. Mensen die in lager aanzien staan, lijken met het tonen van dankbaarheid juist hun sterke band met invloedrijke mensen te willen benadrukken.
Mensen blijken behulpzamer tegenover collega’s die regelmatig hun dankbaarheid uiten
Het belang van dankbaarheid blijft niet beperkt tot de relatie manager-werknemer. Zo bleken teams op de intensive care automatisch meer informatie te delen als moeders van pasgeboren kinderen hun dankbaarheid toonden. En dát kwam de teamprestaties weer ten goede. Een andere test toont dat dankbaarheid de bereidheid vergroot om ideeën van anderen te integreren – een flinke impuls voor de creativiteit.
De dankbaarheidsbetuigingen kunnen als een olievlek werken binnen een organisatie; je oogst in feite wat je zaait. Mensen blijken behulpzamer tegenover collega’s die regelmatig hun dankbaarheid uiten. Zo kan er in een bedrijf een ‘cultuur van dankbaarheid’ ontstaan. Dat verbetert niet alleen de werksfeer, ook de prestaties zullen ervan opknappen.
Lees ook: Een compliment geven is de basis van een positieve organisatiecultuur
Dankbare vervolgstappen
Het goede nieuws is dat het tonen van dankbaarheid aan te leren is. Wie inmiddels weer ‘op kantoor’ werkt, kan maar beter profiteren van de voordelen van het direct contact met collega’s en zoveel mogelijk een-op-een waardering uitspreken. En voor de thuiswerkers: benut alle beschikbare communicatiemogelijkheden om vooral ook de positieve banden met collega’s te onderhouden.
Het is niet alleen onwetendheid waardoor vaak te weinig dankbaarheid getoond wordt. Soms zijn er strategische redenen om te kiezen voor een meer afstandelijke houding. De negatieve effecten daarvan worden op de koop toe genomen, maar die zijn gerechtvaardigd om het gewenste doel te bereiken. Des te belangrijker is het om in vervolgonderzoek te blijven hameren op de positieve effecten van het tonen van dankbaarheid, menen de onderzoekers.
Als psychologen en andere gedragswetenschappers communicatiepatronen willen begrijpen en verbeteren, doen ze er verstandig aan om ook oog te hebben voor deze uitingen van dankbaarheid: waar komen ze vandaan en wat is hun impact? Alleen al het bestaan van de beroepsgroep ‘dankbaarheidsconsulent’ laat zien dat het onderwerp wel degelijk tot de verbeelding spreekt.
Hoe zorg je dat dankbaarheid optimaal wordt benut?
- Voor mensen die zelf (vanuit hun functie) weinig belang hechten aan een goede relatie met collega’s is het goed om oog te hebben voor de gunstige effecten van dankbaarheid op de gehele organisatie;
- Heb oog voor het collectieve (bedrijfs)belang en zet individuele kortetermijnbelangen opzij voor een werksfeer waarin veel ruimte is voor het tonen van dankbaarheid;
- Vergroot het bewustzijn rond dankbaarheid en erkenning binnen de organisatie. Vaak is het onwetendheid die ervoor zorgt dat mensen hun dankbaarheid niet uiten;
