Mensen creëren sociale hiërarchieën om de orde te bewaren en gefundeerde inschattingen te vormen van hoe degenen met macht zich zullen gedragen. We hebben geleerd om gevoelig te zijn voor de gedragsaanwijzingen die macht indiceren. We associëren bijvoorbeeld vaak de fysieke lengte van een persoon met kracht, wat ons ertoe brengt meer macht en status toe te kennen aan lange mensen. En mensen met een lage stem kennen we meer autoriteit toe dan mensen met een hogere stem.
Eileen Chou, assistant professor aan de Universiteit van Virginia, vroeg zich af of iets dergelijks geldt voor de mate waarin de houding van een leider negatief is. Een goede leider wordt vaak voorgesteld als bemoedigend, inspirerend en optimistisch. Toch zien we in het afgelopen decennium een toenemend aantal leiders in diverse landen en branches, die juist bekend staan om hun venijnige, bestraffende en negatieve stijl, schrijft Chou.
Haar onderzoek richt zich op de vraag of mensen nee-zeggen – negeren, weerleggen of kritiek uiten – interpreteren als een vergelijkbaar soort van signaal van macht als lichaamslengte en een lage stem.
I (don’t) have a dream
Ze deed elf experimenten om de link tussen negativiteit en waargenomen macht te onderzoeken. In een ervan vroeg ze bijvoorbeeld 158 Amerikaanse kiezers om vier positieve en vier negatieve uitspraken over de toekomst van Amerika te lezen, gedaan door presidentskandidaten in televisiedebatten tussen 1980 en 2008. Er stond niet bij van wie welke uitspraak was.
Een positieve was bijvoorbeeld ‘And I ask for your support. Working together, we can do wonderful things for the United States and the Free World’ (George H.W. Bush, 1988) en een negatieve: ‘It’s been a time, therefore, of illusion and false hopes, and the longer it continues, the more dangerous it becomes.’ (John B. Anderson, 1980)
De deelnemers aan het experiment verkozen niet alleen stelselmatig de negatieve presidenten als machtiger, ze verwachtten ook dat deze succesvoller zouden zijn in hun ambtstermijn en waren meer geneigd op hen te stemmen dan op de optimisten.
Dit effect bestaat niet alleen in de politieke arena. In vervolgstudies, in zeven andere contexten zoals kunstrecensies en opinies over sociale kwesties, associeerden deelnemers consequent negativiteit met macht. En hoewel ze vonden dat nee-zeggers minder sympathiek waren en niet meer bekwaam waren dan positieve leiders of leiders die meer neutrale uitspraken deden, verkozen de deelnemers ze toch als leiders – zelfs als de deelnemers te horen kregen dat zij zelf leiding zouden krijgen van de negatieve leiders.
Interessant: de associatie van macht bij nee-zeggers is het sterkst onder mensen die zich benadeeld en ondergewaardeerd voelen. Dit zorgt voor wrok en de om diegenen te steunen die zouden kunnen handelen om de status quo te verstoren.
Eenzaam aan de top
Waarom kiezen we voor de nee-zeggers? Door het actief bekritiseren, ontkennen of weerleggen van een andere persoon of entiteit, worden nee-zeggers gezien als onafhankelijk en doelgericht, concludeert Chou. Dit voedt dan weer het beeld dat nee-zeggers los staan van sociale beperkingen of andere mensen, waardoor ze des te krachtiger lijken. Uit andere experimenten bleek ook dat de nee-zeggers zich zelf machtiger voelden.
Hoewel het gaat om al lang bestaande elementen van de menselijke psychologie, kan de link tussen negativiteit en leiderschap bijzonder relevant zijn in ons digitale tijdperk: omdat zoveel interpersoonlijke interacties en communicaties zich op afstand voordoen en op tekst zijn gebaseerd, kan retoriek meer dan ooit van invloed zijn op onze percepties van macht. Of we nu leiders selecteren of ons eigen leiderschapsvaardigheden ontwikkelen, het is goed om te begrijpen hoe deze dynamiek werkt – ten goede of ten kwade.
Maar voordat we ons allemaal de leiderschapsstijl van azijnpisser aanmeten, heeft Chou een nuancering. Ten eerste evolueert de perceptie van een leider door de tijd heen. Ten tweede is het onwaarschijnlijk dat mensen op de lange duur achter een negatieve leider staan omdat al die negativiteit uiteindelijke het imago geeft van een verongelijkt, onredelijk persoon.
