‘We hebben ongeveer 8000 jaar gewerkt met de traditionele managementvorm: de hiërarchische top-down benadering’, vertelt Verhaeghe (60). ‘Die is vorige eeuw verdwenen en nu bevinden we ons wat management betreft in een vacuüm. Begrijp me niet verkeerd, het is goed dat die traditionele managementvorm verdwenen is, maar nu we moeten we met zijn allen op zoek naar een nieuwe vorm.’
Autoriteit
Essentieel voor een succesvolle nieuwe managementstrategie is dat het concept breed gedragen wordt. ‘Het heeft te maken met autoriteit. Dat betekent dat iemand gezag heeft over iemand anders, maar op vrijwillige basis. Beide mensen geloven in de missie en visie van een bedrijf of concept en hierin heeft de één overmacht. Die externe gezamenlijke grond, in dit geval het geloof in de visie van het bedrijf, noem ik de derde factor. Die moet door beiden krachtig gedragen worden. Dan zal de één zich vrijwillig onderwerpen aan degene met overmacht en als gevolg daarvan ontstaat vertrouwen. Willen we in de maatschappij een nieuwe managementstrategie ontwikkelen die breed geaccepteerd en overgenomen wordt, dan hebben we dus een externe grond nodig die door veel mensen gedragen wordt. Het geloof dat iets op die manier het beste werkt.’
Macht
Autoriteit valt echter niet te verwarren met macht. Dat is, aldus Verhaeghe, iets heel anders. ‘Macht is de onderwerping van de één door de ander op onvrijwillige basis. De één is duidelijk sterker dan de ander. Dat kan zijn in fysiek overwicht, met kennis, politiek gezien, enz.. Macht is uitgesteld geweld en komt altijd voor tussen twee dingen: twee mensen, mens en organisatie, enz.. Het is dus totaal anders dan autoriteit, waar de gezagsverhouding op vrijwillige basis bestaat en er vertrouwen is.’ En bij een nieuwe managementstrategie hoort absoluut geen machtssituatie, maar autoriteit, vindt de hoogleraar.
Werk als oorzaak van depressies
Uit onderzoek van Verhaeghe blijkt dat een van de grootste oorzaken van depressie gelinkt is aan de werkvloer. ‘Samen met mijn onderzoeksteam ging ik mensen bevragen met een zware depressie, om erachter te komen wat daarvan de oorzaak was. Wij dachten op dat moment aan klassieke oorzaken, zoals de kindertijd en gezinssituatie. Dat zijn traditionele denkbeelden. We kwamen er tot onze grote verbazing achter dat de problemen lagen bij de werksituatie.’ De verkeerde machtsverhoudingen in de werkomgeving hadden bij deze mensen tot een depressie geleid.
Identiteit
Onze identiteit als mens wordt door de scheve verhoudingen ook aangetast, vindt Verhaeghe. ‘Toen ik zelf nog student was, was een identiteit iets dat je ontwikkelde. Vandaag de dag is het gewoon gestoord. Onze identiteit levert meer problemen op dan vroeger. Dat komt door de veranderingen in de maatschappij. Er is bijvoorbeeld veel meer regelgeving tegenwoordig. Dit is op basis van macht, niet van autoriteit. En dat is dus juist níet de bedoeling, want dat levert een hoop problemen met autoriteit op.’
Coachend leiderschap
Die nieuwe managementstrategie die we als maatschappij moeten aanmeten, is er al. Volgens Verhaeghe is dit coachend leiderschap en een horizontale benadering binnen een bedrijf. ‘Ik zie het steeds meer om mij heen. Maar om het succesvol te laten worden, moet het idee in de maatschappij breed gedragen worden.’
Paul Verhaeghe schreef drie boeken: Autoriteit, Identiteit en De neoliberale waanzin. De eerste twee boeken zal hij toelichten tijdens zijn aanwezigheid als spreker op het evenement ‘De nieuwe organisatie’ op 13 december.
