In een ongeautoriseerde maar goed goed gedocumenteerde biografie beschrijft Mathijs Smit de raadselachtige SHV-topman Paul Fentener van Vlissingen. Het raadsel wordt niet helemaal opgelost.
Bij leven was Paul Fentener van Vlissingen een van de meest vooraanstaande Nederlandse zakenmensen. De SHV-topman was niet alleen een van de rijkste mensen van het land, hij was een van de weinige vertegenwoordigers van het bedrijfsleven die zichtbaar waren in het publiek debat. Hij schreef columns en Boekrecensie:
Filosoof-miljardair
Mathijs Smit
Bert Bakker, 364 pagina'sverscheen in talkshows. Door zijn contacten met het koninklijk huis en zijn werk voor de natuur in onder meer Afrika was hij welhaast bekende Nederlander geworden. Voeg daaraan toe dat SHV, het familiebedrijf waaraan hij leiding gaf, onder zijn hoede een grote bloei doormaakte, en de gebeurtenissen van de afgelopen jaren worden nog onbegrijpelijker. Welke gebeurtenissen? Dat de erfenis van Fentener van Vlissingen in de vijf jaar na zijn dood in snel tempo is weggezakt.
MT-lijst familiebedrijven
SHV is een van de meest vooraanstaande familiebedrijven van Nederland, met een prominente positie in de FB50, MT’s jaarlijkse lijst van familiebedrijven. Toen Paul Fentener van Vlissingen in de jaren zestig bij het bedrijf in dienst ging, was de Steenkolen Handels-Vereeniging nog een ‘ouderwetse’ kolenhandelaar. Jongste zoon Paul speelde een rol bij de transitie naar gas- en retailbedrijf en maakte er een winstmachine van. Tussen 1984 en 2005, respectievelijk toen hij aantradt als president-directeur en afscheid nam als president-commissaris, is de omzet verdrievoudigd. De laatste jaren had hij ernaast bovendien een organisatie opgebouwd die noodlijdende natuurparken in Afrika opknapte en beheerde: African Parks.
Deze ontwikkelingen komen in groot detail aan bod in de uitstekend gedocumenteerde biografie die Mathijs Smit schreef over de flamboyante zakenman. Smit is een economisch redacteur die onder andere werkte voor (het inmiddels verdwenen) zakenblad FEM. Hij schetst de ontstaansgeschiedenis van SHV en het milieu waarin Fentener van Vlissingen opgroeide. Daarna beschrijft Smit nauwgezet de wederwaardigheden van het bedrijf – als het ware als een groot FEM-artikel – tijdens de turbulente jaren tachtig, negentig en nul: de opkomst van de Makro-ketens, de overnamestrijd rond IC Gas enz. enz.
Biografie van SHV
Daarmee is meteen de zwakke plek van het boek aangestipt: soms lijkt ‘Filosoof-miljardair’ meer een biografie van SHV dan van Paul Fentener van Vlissingen. De opvallende tegenstrijdigheden in het karakter van de topman worden genoemd, maar niet verklaard. Waarom liet de man die er stevig op los leefde, zich bij voorkeur portretteren als iemand met een spartaanse levensstijl? Waarom kweekte hij een imago als open en democratisch, een ‘nieuwe leider’ avant la lettre, terwijl hij juist dominant was en vaak een kort lontje had? Fentener van Vlissingen stak veel energie in een beeldvorming rond zijn persoon die strijdig was met de waarheid. Je zou zeggen, als miljardair en succesvol zakenman kan het je niet al te veel schelen wat mensen van je denken. Waarom vond hij het zo belangrijk?
Het slothoofdstuk
‘Een grote boom waaronder niets groeide’, zo noemt Smit hem in het slothoofdstuk. Na de dood van Fentener van Vlissingen heeft SHV enkele grote tegenslagen moeten incasseren. Fentener wilde dat het bedrijf investeerde in duurzaamheid, maar de enorme investeringen in Econcern moesten worden afgeboekt. Een opvolger uit de familie is bovendien niet gevonden: de ceo wordt al jarenlang van ‘buiten’ betrokken en alleen als aandeelhouder speelt de familie nog een hoofdrol. African Parks heeft met grote bestuurlijke en financiële problemen te maken gehad en zijn ambities flink moeten bijstellen.
De meest prangende constatering is dat Paul FvV zelf is ‘weggezakt’. De man die midden jaren ’00 nog nog symbool stond voor zakelijk succes, komt snel in de vergetelheid terecht. Zijn columns worden niet meer gelezen en zijn natalenschap heeft zijn glans verloren. Of deze biografie de luister aan de persoon Paul Fentener van Vlissingen zal teruggeven, valt te betwijfelen.
Bestel dit boek online
Management Team neemt elke vrijdag een nieuw (management)boek onder de loep: Eerdere recensies
Lees ook:
- De 5 beste Nederlandse managementboeken van 2010
- De 5 beste internationale managementboeken van 2010
