Polderen gaat steeds moeizamer. De wensen van de bonden en de werkgevers liggen steeds wat verder uiteen, niet alleen op het vlak van de pensioenen, maar ook CAO-onderhandelingen verlopen vaker stroef.
Maarten van Beek, director human resources bij ING in Nederland en België, vroeg zich met zijn team af of het niet anders moest. In plaats van te onderhandelen op basis van de oude CAO, moest ING misschien wel samen met de vakbonden helemaal terug naar de tekentafel. ‘Met de bonden, want ik ben een voorstander van de polder. Maar we vroegen ons echt af of de oude manier van een CAO-maken nog wel bij het bedrijf paste’, zegt Van Beek.
Functiehuis
Het antwoord op die vraag was overigens ‘nee’. ING is in Nederland en België onlangs overgestapt op agile werken waarbij medewerkers zijn ingedeeld in tribes, chapters en squads. Een squad is daarbij de kleinste eenheid, een team van mensen met verschillende specialisaties die samenwerken aan een doel dat ze in sprints willen bereiken, zoals bijvoorbeeld het optimaliseren van een online hypotheekaanvraag.
De chapters zijn groepen mensen met dezelfde expertise en als zodanig verantwoordelijk voor vakspecifieke kennisdeling; zo zitten bijvoorbeeld alle customer journey-specialisten in één chapter. De tribe is nog het best te vergelijken met de vroegere afdeling en bevat squads die zich met verwante onderwerpen bezig houden, bijvoorbeeld hypotheken.
Wat heeft die nieuw indeling met de CAO te maken? Werknemers hebben nu ‘rollen’ in zelfsturende teams, in plaats van een functie in een hiërarchische structuur. ‘De verantwoordelijkheid van individuele werknemers en die van teams is daardoor enorm toegenomen. Het is veel logischer om dan ook in teams afspraken te maken over bijvoorbeeld verlof en daar de verantwoordelijkheid te leggen. Wat we willen is een dialoog: wat heb je nodig in plaats van waar heb je recht op’, zegt Van Beek.
Een van de nieuwe afspraken is dat er geëxperimenteerd gaat worden met het volledig vrijlaten van het aantal vrije dagen. Hoe dat af gaat lopen is nog ongewis. Gaan werknemers meer vakantie opnemen als er geen maximum meer is? Van Beek: ‘Ik heb geen voorbeelden kunnen vinden van echt grote bedrijven die dat al gedaan hebben. Daarom gaan we ook samen met universiteit de effecten bestuderen. Elke innovatie, dus ook deze moet je onderbouwen’, zegt Van Beek.
Het experiment met onbeperkte vakantiedagen is het meest in het oog springende onderdeel, maar de gehele CAO draait vooral om het geven van veel meer vrijheid. Ook afspraken rond zaken als mantelzorg, of ouderschapsverlof – ING heeft tot vreugde van de bonden al eerder de regels voor betaald vaderschapsverlof versoepeld – zijn steeds minder in steen gebeiteld, maar worden meer en meer afhankelijk gemaakt van de situatie.
‘We willen vooral meer werkgeluk. En uit talloze onderzoeken blijkt dat je dat van meer autonomie en verantwoordelijkheid krijgt’, zegt Van Beek. ‘En werkgeluk leidt tot meer productiviteit.’
Beloning
Een van de lastige dingen bij de ‘agile CAO’ is nog wel het vaststellen van beloningen. Zeker nu ING de hiërarchische structuur heeft afschaft en er minder managementposities zijn.
‘De beloningen in CAO’s zijn gebaseerd op het ‘functiehuis’, maar dat is niet meer van deze tijd. ING’ers hebben immers rollen in plaats van functies. We moeten dus gaan zoeken naar een kapstok voor een beloningsstructuur zonder een functiehuis. Wij willen dat beloning veel meer gaat afhangen van vakmanschap in plaats van functie. Dat is nu lastig, want de wetgeving zit zo nog niet in elkaar. Ook kun je je afvragen of geld altijd de beloning moet zijn. Wij geven medewerkers bijvoorbeeld de kans om hun verhaal – bijvoorbeeld over customer journeys – op congressen in binnen- en buitenland uit te dragen. Mensen raken vaak veel meer geïnspireerd als ze vakmanschap kunnen overdragen, dan van geld. In de CAO bieden we mensen ook expliciet de kans om zich verder in hun vak te ontwikkelen. ’
Werving
De inspiratie voor alle vernieuwingen haalde ING overal vandaan, maar toch zeker ook uit Silicon Valley waar bedrijven vanwege personeelstekorten veel experimenteren om werkgeluk en daarmee de aantrekkelijkheid als werkgever te vergroten. Werkt dat ook al bij ING? De bank kan het wel gebruiken. Ze staat er na de discussie over topbeloningen en het gebrekkige toezicht over witwassen gekleurd op in de publieke opinie. Dat doet vaak ook wat met je imago als werkgever.
Van Beek: ‘Op die onderwerpen ga ik niet in. Ik kijk liever naar de toekomst. Wat ik wel kan zeggen is dat ING de populairste IT-werkgever van Nederland is in de IT van Nederland. Daar ben ik heel erg trots op, zeker gezien het feit dat we in ons land ook bedrijven als Philips en ASML hebben.’
