Waarom bereikt de nerd het hoogste doel en schoppen de binken het niet verder dan tot adjunct? Het geheim van de maatschappelijke selectie
Hoe Hansje tenslotte toch nog met de prinses trouwde of hoe Assepoester de directieraad plat kreeg. Dat sprookje zien we elke dag gebeuren. Het begint al op de middelbare school. Daar zit dat ene jongetje dat niet kan voetballen, wiens Harry Potter-brilletje scheef zit, zo'n uncool losertje dat altijd zijn vinger opsteekt als de rest van de klas iets niet weet.
Hij spoort van geen kant, kan niet zingen, heeft geen Napster gedownload, bloost als hem iets wordt gevraagd, bezit als veertienjarige geen illegaal opgevoerde scooter met dubbele jet-uitlaat, maar weet precies waar Hoogeveen en Sappemeer liggen. Kom je vijftien jaar later kijken, dan blijkt datzelfde losertje opeens president-directeur-generaal of directievoorzitter van een multinational en wordt hij door een Ping Pong-executive uitgenodigd voor een bezoek aan het Yab Yum van Peking.
Hoe komt dat? Waarom schoppen alle binken en stukken van weleer het niet verder dan tot adjunct en bereikt de grootste nerd het hoogste der hoogste doelen? Wat is het geheim van de maatschappelijke selectie?
Ik heb er mijn eigen kennissenkring eens op nageslagen. Het klopt precies. Daar was Hansje die altijd met zijn hoofd in de wc-pot werd gestopt, want dat vonden we leuk. Hansje is nu voor de derde keer gelukkig getrouwd, met een miljardairsdochter, laat zijn dertig meter-zeiljacht voortvaren door zijn chauffeur en zet niet eens zijn eigen handtekeningen meer op zijn cheques. Neem Willemijn. Vroeger een en al sproet en beugel, maar onlangs heeft ze toch maar besloten haar veertien vestigingen in de Filippijnen te verplaatsen naar Bora Bora omdat haar golfleraar daar vandaan komt. Of Fritsje, die we indertijd als doelpaal gebruikten omdat de bal altijd precies op zijn hoofd terechtkwam, waarna Fritsje schreiend neerviel maar de vijand tenminste geen doelpunt maakte, Fritsje bezit nu meerderheidsaandelen bij Chrysler en stapt binnenkort over naar Toyota, waar ze een tycoon nodig hebben. En rooie Keesje die altijd zijn hoofd stootte, voortdurend met een lekke band stond te wachten in de regen en gebeten werd door zijn eigen goudvis, Keesje is nu I Pay Top Shot en houdt er een stal volbloed Arabieren op na.
Waarom zij wel? Bestaat er een soort omgekeerde wet van Darwin dat alleen de zwaksten de top bereiken en dat de geboren overlevers halverwege sneuvelen? Of zit het geraffineerder in elkaar? Dat de zwaksten eerst de wet van de jungle aan den lijve ervaren: plat op je bek gaan, en vervolgens, gesterkt door die ervaring, anderen laten struikelen in een meedogenloze dodenrit richting Goede Tijden Betere Tijden?
Uit allerlei onderzoeken blijkt dat de meeste managers van zichzelf menen dat ze geboren managers zijn en dat de meeste adjuncten er anders over denken. Het een noch het ander doet ertoe. Er is een toverfee, een Petemoei, desnoods een klassieke Godin der Ironie die ingrijpt wanneer het haar behaagt; ze toont daarbij een voorkeur voor de kansloze. Dus toen mijn dochter Dieuwertje thuiskwam met de kreet: "Hoi Pap, ik heb een 9 voor economie," dacht ik: "O jee, dat wordt later niks."
