We liegen met z’n allen heel wat af. Op het werk meer dan thuis. En dat veroorzaakt stress. Vijf inzichten op een rij.
#1 Hoeveel liegen we eigenlijk?
‘In een gesprek van tien minuten waarbij mensen elkaar leren kennen, liegen we gemiddeld zo’n drie keer’, zegt de Amerikaanse hoogleraar psychologie Robert Feldman, schrijver van het boek The Liar in Your Life. Wel liegen sommige notoire leugenaars weer heel wat meer dan anderen. Volgens een onderzoek van Oakland University vertellen mensen gemiddeld een à twee leugens per dag. Dat valt mee. Maar de een liegt wel weer veel meer dan de ander. Zo vertelt volgens de onderzoekers 20 procent van de mensen 80 procent van de leugens, terwijl de andere 80 procent slechts 20 procent bij elkaar liegt.
#2 Hoe zit het met de Nederlandse werkgerelateerde leugens?
Volgens een onderzoek van de Intelligence Group liegt een op de drie Nederlanders tijdens hun sollicitatie over de hoogte van hun vorige salaris. Maar gelukkig voor werkgevers liegen Nederlanders, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Denen, niet vaak over ziek zijn wanneer ze een dagje thuis willen blijven. Maar liefst 88 procent zegt dit nog nooit gedaan te hebben, terwijl 6,6 ziekte hanteert bij ‘speciale gelegenheden’. Slechts 4,4 procent gebruikt ziekte onterecht als excuus om even niet te hoeven werken.
#3 Waarom liegen we meer op werk dan thuis?
In de studie Representative evidence on lying costs, die vorig jaar werd gepubliceerd, komt Johannes Abeler, gedragseconoom aan Oxford University tot de conclusie dat we vaker liegen op werk dan thuis. Abeler: ‘Als mensen ruimte krijgen om te manoeuvreren, zoals in kantooromgevingen, dan kunnen ze zichzelf er gemakkelijker van overtuigen dat hun liegende gedrag niet frauduleus is. Het vormt daarmee geen reflectie van hoe ze zichzelf beschouwen.’
Overigens zijn veel van de 'kleinere' leugens op werk over de reden dat je te laat was of waarom werk niet af is of over die ene email die nou toevallig verloren ging, niet altijd kwalijk. ‘De meeste kantoorleugens zijn niet direct slecht voor de voortgang op werk,’ zegt David Shulman, assistent professor aan Lafayette College en schrijver van From Hire to Liar: The Role of Deception in the Workplace. ‘Veel van de alledaagse white lies helpen bij het werk gewoon gedaan te krijgen.’ Maar er zijn natuurijk ergere vormen van liegen die gaan in de richting van serieuze fraude die het werk of zelfs het hele bedrijf wel degelijk in gevaar kunnen brengen.
#4 Waarom denken we dat iemand liegt?
Zijn het de wegschietende ogen? Of is het de hand die wat zenuwachtig de mond bedekt? Of is het de onoprechte lach die verraadt dat iemand liegt? In zijn vorig jaar gepubliceerde boek The Truth About Trust: How It Determines Success in Life, Love, Learning, and More wijst David DeSteno, hoogleraar psychologie aan Northeastern University, erop dat het juist de combinatie van signalen is, waar je op moet letten. DeSteno onderzocht samen met zijn collega’s welke tekenen ons doet denken dat de ander liegt. Ze kwamen tot de volgende vier: het wegleunen van de ander, armen over elkaar doen, hand en gezicht aanraken. Echt zeker weten dat iemand liegt, is overigens buitengewoon lastig geeft DeSteno toe. Want elk ‘teken’ kan toeval zijn.
#5 Maar welke tekenen wijzen dan echt op leugens…
Lyn M. Van Swol, assistent professor Communication Science van de University of Wisconsin en Deepak Malhotra, hoogleraar Negotiation, Organizations and Markets aan de Harvard Business School deden onderzoek naar de wijze waarop mensen nu precies taalkundig liegen. Handig zo leek met name Malhotra voor de kunst van het onderhandelen. Zo merkten ze op dat leugenaars meer woorden gebruiken dan mensen die de waarheid spreken. Ook kiezen ze voor meer compleze zinsconstructies. ‘Mogelijk,’ zegt Van Swol, ‘om de ander zo nog meer te proberen te overtuigen.’ Ook spreken leugenaars in hun langgerekte verhalen graag in de derde persoon. Van Swol: ‘Waarschijnlijk is dat een manier om afstand te creëren tussen henzelf en de leugen.’ Verder merkten de onderzoekers nog op dat de leugenaars vaker vloekten. ‘Liegen kost heel veel cognitieve energie,’ zegt Van Swol, ‘je gebruikt zoveel capaciteit van je hersenen dat het meer moeite kost jezelf op andere gebieden te monitoren.’
#6 Waarom we fysiek zo moe worden van liegen
Liegen vraagt dus om een hoop inspanning. Wie de waarheid vertelt, volgt gewoon de feiten. Wie liegt moet herinneren waarover wordt gelogen, zorgen dat het fictieve verhaal logisch klinkt en nadenken over wat nu precies verhuld wordt. Notoire leugenaars zouden dan ook over een hoger iq en emotionele intelligentie beschikken. Maar al dat liegen kost de meeste mensen vooral veel energie. Het veroorzaakt bovendien een hoop stress en angstgevoelens om ontmaskerd te worden.
Anita E. Kelly, hoogleraar psychologie van de University of Notre Dame en haar collega Lijuan Wang besloten daarom te onderzoeken of mensen zich gezonder gaan voelen wanneer ze stoppen met liegen. De 110 participanten werden over twee groepen verdeeld. De ene groep werd gevraagd bewust minder te liegen en moest wekelijks diverse testen uitvoeren in het laboratorium, waaronder een met een leugendetector. De andere groep kreeg geen specifieke instructies. De groep die langzaamaan minder ging liegen vertoonde na tien weken een verbeterde gezondheid met minder mentale problemen.
