Een volledig open postmarkt, dat wil minister Brinkhorst. Postbedrijven moeten op alle fronten de concurrentie met de huidige monopolist TPG aan kunnen gaan. De nieuwkomers op de markt, voor wie de maatregelen bedoeld zijn, reageren verdeeld. Wordt de liberalisering van de post net zo’n drama als die van de telecommarkt?
Als we de internetgoeroes mochten geloven, zou de postmarkt binnenkort wegkwijnen. Door de komst van het web en e-mail hoefden we toch geen post meer te versturen? Zelden hebben de goeroes er meer naast gezeten. Vorig jaar werden er in Nederland nog 5,7 miljard poststukken rondgebracht. Het leverde de postbedrijven een gezonde omzet op van 2,4 miljard euro. Het overgrote deel daarvan stroomde naar TPG: de geprivatiseerde PTT brengt nog steeds 5,5 miljard brieven en pakjes rond. De verzamelde concurrentie neemt 200 miljoen poststukken voor zijn rekening, niet meer dan 3,5 procent van het totaal. Als het aan minister Brinkhorst ligt, komt er een einde aan de alleenheerschappij van TPG. In een nota van zijn hand die binnenkort naar de Tweede Kamer gaat, wordt korte metten gemaakt met het monopolie van TPG. De hoofdrol van het voormalige staatsbedrijf is (deels) een gevolg van zijn beschermde positie. Vorige kabinetten hebben gekozen voor een stapsgewijze liberalisering van de markt. Nog steeds heeft TPG het alleenrecht op de verspreiding van brieven tot honderd gram. Als het aan de minister ligt, is de markt in 2007 volledig vrij. Bovendien mag TPG tot die tijd zijn meeste tarieven niet verhogen.
Met de recente liberalisering van de telecommarkt in gedachten, is er alle reden om voorzichtig te zijn. De afgelopen jaren zijn de partijen in de telecommunicatiesector verwikkeld geraakt in talloze, niet alleen geld maar ook tijd verslindende rechtszaken. Bij de liberalisering van de post zou dat moeten worden voorkomen. Maar in plaats van opgetogen reageren verschillende kleinere postbedrijven verbolgen op de plannen van de minister. Ronald Blom, algemeen directeur van Businesspost: “Wij hebben een brief aan het ministerie geschreven waarin we op vijftien punten bezwaar hebben aangetekend.” Eén van de kritiekpunten is de tijdsplanning. De Europese Unie wil dat de postmarkten in Europa in 2009 volledig geliberaliseerd zijn. Door het jaartal 2007 te kiezen, zou Nederland dus enkele jaren eerder zijn. De postbedrijven begrijpen echter niet waarom ze zo lang moeten wachten. “Van ons mag de markt morgen al open,” zegt Peter Buis, directeur van MailMerge. “Dat zou alleen maar in het voordeel van de klanten zijn.” In zijn nota geeft de minister de reden van het uitstel. Naar verwachting worden de markten in Duitsland en Groot-Brittannië ook pas in 2007 geopend. Brinkhorst wil niet op de muziek vooruit lopen: “Een eerdere liberalisering in Nederland,” schrijft hij, “betekent dat postbedrijven uit andere landen zich hier vrij op de markt kunnen begeven, zonder dat Nederlandse bedrijven dezelfde mogelijkheden hebben in andere landen.” Niet toevallig lijkt Brinkhorst te hebben gekozen om gelijk op te trekken met Duitsland en Engeland. De twee sterkste concurrenten van TPG, Deutsche Post en Royal Mail, zijn in die landen gevestigd. De actieve steun van de minister aan TPG is echter om meerdere redenen omstreden. Niet alleen vanwege het gouden aandeel (van ruim 34 procent) waarmee de Nederlandse staat belanghebbende is bij het wel en wee van het bedrijf. Maar bovendien staat TPG bekend als een zeer efficiënte en winstgevende onderneming met een fijnmazig netwerk van postkantoren, brievenbussen en bezorgers. “Er is geen enkele reden om te veronderstellen dat TPG zich in zijn thuismarkt niet staande zou kunnen houden,” vindt Blom van Businesspost. MailMerge-directeur Buis: “Ik vind het vreemd. Voor de overige postbedrijven en voor de klanten zou het beter zijn als de markt eerder vrij werd. Waarom beschermt de minister het belang van het beursgenoteerde bedrijf TPG, terwijl hij tegen de belangen van die andere bedrijven ingaat?”
Toegang
Ingewikkelder wordt het als de toegang tot het netwerk ter sprake komt. Het fijnmazige distributienetwerk dat TPG in zijn gesubsidieerde verleden heeft opgebouwd, zou immers een concurrentievoordeel kunnen geven. “Er is reden om een vorm van toegangsregulering toe te passen,” zo schrijft de minister. Met andere woorden, concurrenten moeten ge-bruik kunnen maken van (delen van) het netwerk.
Of ze dat ook willen is een tweede. Sommige nieuwe concurrenten reageren enthousiast, terwijl andere de boot afhouden. Postbedrijven zoals Sandd en Selekt Mail hebben inmiddels hun eigen distributienetwerken opgebouwd en zitten niet te wachten op starters die (eventueel tegen gereduceerde prijs) gebruik kunnen maken van de faciliteiten van TPG. Het probleem is dat het onduidelijk is wat Brinkhorst precies wil. Toegang tot het netwerk van TPG moet mogelijk zijn, schrijft hij, ‘tegen dezelfde voorwaarden en met dezelfde kwaliteit als vergelijkbare klanten’. De vraag is dan wat er verandert ten opzichte van de huidige situatie: ook nu kunnen postbedrijven zich immers als klant bij TPG aanmelden. Een woordvoerder van het ministerie geeft toe dat de formulering van de minister weinig toevoegt ten opzichte van de huidige situatie. “Er verandert niets.” Veel kwesties (onder meer de behandeling van retourzendingen) krijgen in de nota nauwelijks aandacht. Toen hij de nota las kreeg Ton de Liefde, consultant van Devoteam Columbi, een ‘aha-erlebnis’. In zijn vorige baan was De Liefde directeur van de Bedrijfsvereniging voor Telecommunicatie Grootgebruikers. Daarbij was hij nauw betrokken bij de strijd rond de liberalisering van de telecom. “Met de post dreigt het dezelfde kant op te gaan,” zegt hij. De Liefde: “Het belangrijkste dat we in de telecom hebben geleerd is dat de duivel in de details zit. Je kunt langdurige rechterlijke procedures alleen voorkomen door alles van tevoren precies te regelen. Als de postvisie van de minister op deze manier door de Kamer heengaat, is dat vragen om moeilijkheden.” De vertraging die het gevolg van de onduidelijkheden zal zijn, denkt hij, is uitsluitend in het voordeel van TPG. De Liefde: “Ik weet ik niet wat de minister precies wil, maar zijn nota lijkt ge-schreven met de belangen van TPG in het achter hoofd.”
Volgens berekeningen van De Liefde zou Nederland de goedkoopste posttarieven van Europa moeten hebben. “We hebben een zeer efficiënt postbedrijf en we wonen in een dichtbevolkt land, met goede wegen en huizen die dicht op elkaar staan.” Maar volgens re cent onderzoek van onder meer de Monopolkommission, de Duitse NMa, zit Nederland met zijn tarieven in de Europese middenmoot. De Liefde: “Er klopt blijkbaar iets niet.”
