De Nederlandse overlegeconomie stond aan de basis van de welvaart in Nederland. In een nieuw boek legt Arjan Zweers uit hoe ze die welvaart nu om zeep dreigt te helpen.
Ooit was het iets om trots op te zijn: de typisch Nederlandse overlegcultuur waarin werkgevers en -nemers gezamenlijk in staat waren om belangrijke economische problemen op te lossen. Het gesteggel rond het pensioenakkoord van de afgelopen maanden maakt op GERESENCEERD:
Liever lobbyen
Arjan Zweers
(Nieuw Amsterdam, 240 pagina’s) bedroevende manier duidelijk hoe slecht de polder ervoor staat. Het was alsof de sociale partners Arjan Zweers nog wat extra munitie voor zijn boek wilden geven. “Schrijf je een boek over de polder? Alsjeblieft, hierbij krijg je van ons het slechtst denkbare pensioenakkoord!”
Zweers, redacteur bij Management Team, aanvaardt het geschenk in dankbaarheid en fileert het akkoord zonder mededogen. Hij rekent voor wie ervan profiteren (55-plussers), wie voor de extra kosten moeten opdraaien (iedereen onder de 55), en hoe het tot stand heeft kunnen komen: dankzij de machtspositie van bepaalde gremia vakbondsleden, hoofdzakelijk mensen van boven de 55, die er perfect in geslaagd zijn hun eigen belangen veilig te stellen. (Opvallend – waar ze leden zijn van een organisatie die solidariteit hoog in het vaandel zegt te hebben.)
Liever lobbyen is een helder boek waarin het failliet van de overlegeconomie overtuigend wordt neergezet. Als een ‘vergrijzende groep barricadetijgers’ (in de woorden van Zweers) de economie kan gijzelen, is er iets goed mis. Zweers beschrijft de stevige uitdagingen waar de Nederlandse economie komende decennia mee geconfronteerd zal worden. Als we die uitdagingen tegemoet moeten in een situatie waarin werkgevers- en werknemersorganisaties doorslaggevende invloed blijven houden, ziet het er somber uit voor de huidige werknemers en hun kinderen.
Liever lobbyen is een genuanceerd boek waarin óók de voordelen van de overlegeconomie aan bod komen. In plaats van doemdenken beschrijft Zweers verschillende alternatieve modellen. Maatschappelijke organisaties zouden hun slagkracht en legitimiteit kunnen vergroten door veel meer in contact te treden met hun leden, met behulp van de vele digitale middelen die daar inmiddels voor beschikbaar zijn. Zweers probeert de sociale partners uit de jaren tachtig de 21e eeuw binnen te trekken.
Een ‘kartel waar twee partijen de dienst uitmaken’, zo noemt Zweers de overlegeconomie ergens. Het (belasting)geld dat ermee gemoeid is, is aanzienlijk, en wanneer de resultaten (zoals het pensioenakkoord) niet voldoen, is er geen rechtvaardiging om dat geld eraan te blijven spenderen. Ook in de 21e eeuw moeten werknemers en -gevers vertegenwoordigd zijn, en het is zeker denkbaar dat de huidige vakbonden en werkgeversorganisaties daarin een rol spelen zijn. Maar niet als ze er niet in slagen zichzelf te transformeren.
