Nederlands grootste woningcorporatie Vestia handelde in derivaten om toekomstige projecten goedkoop te kunnen financieren en een stijgende rente af te dekken. Nu de rente daalt, komt Vestia in de problemen met een megatekort van ruim 2 miljard euro. De lering die we hieruit kunnen trekken, schetst podiumauteur Sigrid Helbig.
Grofweg zijn er twee toezichtmodellen. Wereldwijd is het Angelsaksische 'one-tier’ model het meest gebruikelijke. Daarin maken bestuurders en toezichthouders gezamenlijk deel uit van de board of directors. Voordeel hierbij is dat je als toezichthouder beter op de hoogte bent van de besluitvorming, het nadeel is dat je bij teveel betrokkenheid verandert in een slager die zijn eigen vlees keurt. In het Nederlandse ‘two-tier’ systeem heeft de toezichthouder geen zitting in de directie. Dit zou moeten waarborgen dat met gepaste afstand toezicht wordt gehouden om de objectiviteit te bewaren.
Beide modellen bieden geen garantie voor goed toezicht en er zijn voorbeelden te over waar beide modellen falen; van Enron, via Ahold, tot Vestia. In beide systemen is namelijk een kritische houding ten opzichte van besluiten essentieel en een al te bewonderende houding voor de bestuurder ongepast. Het slimste jongetje van de klas hoeft niet per definitie de meest integere te zijn. En daar is toezicht nou juist mede voor bedoeld.
Huur experts in
Je kunt niet overal verstand van hebben. Je mag echter wel verwachten dat er bij kennishiaten deugdelijke informatie verzameld wordt en dat (het liefst onafhankelijke) experts ingeschakeld worden. Zo hebben de toezichthouders van Vestia in het jaarverslag ronduit toegegeven geen verstand van derivaten te hebben. Merkwaardig genoeg was dit geen reden om in 2011 een verdubbeling van de derivatenportefeuille van 10 naar 20 miljard af te keuren en daarmee liquiditeitsproblemen te voorkomen.
Had dit voorkomen kunnen worden? Volmondig: ja. Rentedaling is niet ongebruikelijk. In Japan bijvoorbeeld daalt de rente al sinds jaren. Daarom hadden, voordat de derivatencontracten werden afgesloten, de effecten van een rentedaling doorgerekend moeten worden. Dat heet een stresstest en die kan een hoop stress achteraf voorkomen. De accountant (in dit geval Deloitte) is hier nog niet klaar mee.
Tips voor goed toezicht
1. Vermijd nepotisme
De raad van commissarissen is geen familiebedrijf en geen vriendenclub. Vrienden en familieleden hebben per definitie niets in dezelfde raad te zoeken. Zeer ongelukkig vind ik de gekozen opvolging van toenmalig aftredend voorzitter van de Raad van Toezicht bij Vestia, Peter Noordanus (nu burgemeester van Tilburg). De vacature werd ingevuld door nota bene zijn vrouw Susan Bart. Het geeft zeer te denken dat men zo gemakkelijk over de schijn van vriendjespolitiek heenstapt.
2. Hou de salarissen in de hand
Tenzij je uit kunt leggen waarom ‘ jouw’ bestuurder een exorbitant bedrag moet verdienen, ben je kritisch op de salariseisen. Indien je toezichthoudt bij een (semi-) publieke instelling houd je je gewoon netjes aan de Balkenendenorm. Vermijd afspraken waar bij gedwongen vertrek van de bestuurder nog eens publiekelijk verontwaardigende gouden handdrukken vergoed moeten worden. Beter nog: formuleer van tevoren een teruggaafmodel en laat dit extern door deskundigen toetsen. In het geval van Vestia eist een Kamermeerderheid nu dat Staal inkomsten terugstort. Ik durf te voorspellen dat dit juridisch onhaalbaar is.
3. Volg een opleiding
Er worden legio goede opleidingen over corporate governance aangeboden. Dit is een geschikte gelegenheid om met collega-toezichthouders te sparren en ideeën uit te wisselen. Daarin wordt ook het veel voorkomende bestuurlijk 'Zonnekoninggedrag' besproken en hoe daarmee om te gaan. Een beetje narcistisch gedrag kan best goed zijn voor de zaak, misschien is dit wel een karaktertrek van succesvolle managers. Het is wel oppassen geblazen indien vragen worden weggewuifd en kritische opmerkingen als persoonlijke belediging worden opgevat. Ook het fier verdedigen van alleenheerserschap is een veeg teken. Het verwondert daarom niet dat bij Vestia de Raad van Toezicht uit slechts een persoon bestond.
4. Wees helder
Wees bij rampspoed helder in de consequenties van je toezicht. Aanvankelijk werd beweerd dat huurders van Vestia niets van de liquiditeitsproblemen zouden merken. Nu wordt bekend dat men voornemens is om nieuwe huurders 8 procent meer huur te laten betalen. Bestaande huurders boven een gezinsinkomen van 43.000 euro wil men een huurverhoging van 5 procent boven op de inflatieverhoging geven. Daar is het laatste woord nog niet over gesproken; waarschijnlijk is verschil in huurpenningen vanwege het inkomen juridisch niet mogelijk. De discussie geeft wel het nare gevoel dat hier consequenties van slecht toezicht afgewenteld worden op de huurder. Dit is bijzonder wrang omdat ex-directeur Staal ondanks alles, bij vertrek nog een storting in zijn pensioenkas van een slordige 3,5 miljoen euro krijgt.
Eerdere bijdragen van deze auteur:
-
Transparantie bonussen is doos van Pandora
-
Erotisch kapitaal geeft (g) een carrièreboost
-
ZZP'ers zijn de nieuwe armen?
-
Herken de 10 vergadertijgers
- Boss Pleasing Costs: u wordt om de tuin geleid
Over de auteur:
Podiumauteur Sigrid Helbig is Director Operations bij Van Huët. Daarnaast is zij Commissaris bij Woningstichting Domus en Lid van de Raad van Toezicht bij Prisma (Onderwijs). Zij houdt de blog Nieuws uit Managementland bij.
Over het Podium:
Ook uw visie geven op ontwikkelingen binnen uw vakgebied? Plaats een artikel op MT Podium. Log in op mt.nl/profiel en voeg onder 'activiteiten' uw artikel toe. Interessante bijdragen worden meegenomen in de nieuwsbrief en op home geplaatst. MT Magazine publiceert bovendien periodiek 'Het beste van MT Podium'.
