U kent ze wel, tenenkrommend slechte toespraken die de plank volledig mis slaan. Wat maakt dan wel een goede speech? We vroegen het aan communicatiestrateeg Dig Istha. We legden hem drie speeches voor: van Beatrix, Hans Wiegel en Piet Moerland, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken.
Hoe bereid je een goede speech voor?
“Te vaak gaat driekwart van de voorbereidingstijd op aan de inhoud terwijl dat nou juist niet zo belangrijk is. Je moet het andersom doen. Je moet driekwart van de voorbereidingstijd besteden aan hóe je de speech gaat houden. Het is niet zozeer de boodschap maar eerder de boodschapper die blijft hangen in de herinnering van de toehoorders. Houd je zinnen kort en simpel, anders raken mensen de draad kwijt. Ook is deskundigheid een gevaarlijke valkuil. Een toespraak wordt vaak geschreven door ‘inhoudtijgers’ die alles tot in de puntjes gecheckt hebben, maar vergeten dat het publiek het voor de eerste keer hoort. Daarom adviseer ik mensen altijd om een routekaart te gebruiken in hun verhaal.”
Een routekaart?
“Ja. Je vertelt wat je gaat doen. ‘Eerst ga ik het met u hierover hebben, om daarna daarover door te gaan en dan op dit punt uit te komen’. Tijdens je verhaal koppel je ook terug naar die routekaart. Je zegt dan: ‘Eerder kondigde ik al aan het volgende met u te gaan bespreken’. Op die manier houd je de luisteraars bij de les en kun je ze ook door wat moeilijker op te nemen stof heen loodsen. Voor het publiek is het tenslotte de eerste keer dat ze het verhaal horen.”
Helpt een PowerPoint-presentatie?
“Helaas zijn er te veel gevallen waarin het als ondersteunend bedoelde materiaal leidend wordt. Dan staat iemand een PowerPoint-presentatie voor te lezen in plaats van dat iemand een eigen verhaal vertelt.”
Wat zijn andere aandachtspunten?
“Een toespraak mag maximaal twintig minuten duren. Daarna neemt de aandachtsspanne af, wat je ook staat te vertellen. Ook is het belangrijk om te kiezen voor een natuurlijke presentatie. Ga niet gedwongen hip of modern staan doen als dat niet jouw eigen stijl is. Denk maar aan de ‘Brinkman-shuffle’. Dat werkte gewoon niet bij het CDA.”
Wat is volgens u de beste speech ooit?
“Dat is een makkelijke. Toen in 1986 de spaceshuttle Challenger explodeerde was dat ook live te volgen op de Amerikaanse schooltelevisie. Toenmalig president Reagan heeft toen een speech gehouden waarbij hij zich ook rechtstreeks tot de kinderen richtte die het allemaal hadden zien gebeuren. Hij hield een toespraak waar de rillingen werkelijk van over je rug liepen. Een citaat is me altijd bijgebleven. ‘The crew of the space shuttle Challenger honored us by the manner in which they lived their lives. We will never forget them, nor the last time we saw them, this morning, as they prepared for the journey and waved goodbye and slipped the surly bonds of earth to touch the face of God’. Prachtig.”
Piet Moerland
Wie Piet Moerland, voorzitter van de Nederlandse Vereniging
van Banken
Wanneer 13 januari 2006
Lokatie de Nieuwe Kerk in Amsterdam
Oordeel Dig Istha
“Wat mij meteen opvalt is dat meneer Moerland begint met zich te verontschuldigen voor het feit dat hij gaat spreken. ‘U komt hier allereerst voor de ontmoeting met elkaar en de prachtige tentoonstelling ‘Indonesia’. Ik zal u daar niet te lang van afhouden, maar ik wil dit moment toch gebruiken om enkele accenten te zetten bij de afgelopen periode en het aankomende jaar’. Dat is dus echt een doodzonde. Als je het zelf al niet de moeite waard vindt, waarom zouden anderen dan nog gaan luisteren? Daarnaast houdt hij een ingewikkeld verhaal, veel details en op een hoog niveau gebracht. Maar hij doet er niets aan om dat te verbeteren. Waar is de routekaart? Het is droge kost en totaal humorloos. Ook met de locatie doet hij niets. Je staat in de Nieuwe Kerk in Amsterdam, een prachtige plek, doe daar dan ook iets mee.”
Hans Wiegel
Wie Hans Wiegel, voorzitter Zorgverzekeraars Nederland
Wanneer 9 januari 2006
Lokatie Zeist
Oordeel Dig Istha
“Hans Wiegel, ja, dat is natuurlijk een topper. Al laat je hem het telefoonboek voorlezen, dan nog vindt iedereen het een geweldige toespraak. De eerste quote is meteen al geweldig, die zet de toon en zal ook zeker bij de mensen blijven hangen. ‘Een nieuw jaar, een nieuwe zorgverzekering!’, dat staat als een huis. Verder valt me vooral op dat zijn verhaal niet te lang is. De zinnen zijn kort en duidelijk, waardoor het een overzichtelijk verhaal blijft. Er wordt echt wel het een en ander besproken, maar hij verliest zich niet in ingewikkelde vaktaal. Het blijft begrijpelijk, ook voor mensen die niet zo in de materie ingevoerd zijn. Niets op aan te merken.”
Koningin Beatrix
Wie koningin Beatrix
Wanneer 25 december 2005
Lokatie Huis ten Bosch
Oordeel Dig Istha
“Onze koningin is een zeer begaafd spreker en ze heeft absoluut de moeilijkste taak van iedereen. Haar toespraken zijn namelijk voor het hele volk bedoeld en iedereen moet kunnen begrijpen wat zij zegt. Haar toespraken zijn altijd sterk, zowel qua inhoud en qua vorm. Ik durf ook bijna met zekerheid te zeggen dat zij haar speeches zelf schrijft. Kijk bijvoorbeeld maar naar dit stukje: ‘Graag wil ik tot uitdrukking brengen wat mij met dankbaarheid vervult. Allereerst denk ik aan mijn man. Diep dankbaar ben ik voor wat Claus voor Nederland kon betekenen en voor wat hij ons allen heeft nagelaten; dankbaar ook voor de inzet van mijn gezin en onze familie. Vanuit een sterk thuisfront kan ik mijn taken vervullen’. Ik
kan me niet voorstellen dat één van haar secretarissen of iemand van de Rijksvoorlichtingsdienst dit op deze manier kan en mág schrijven. Ik vind het heel knap dat ze het zo onder woorden brengt. Het is ook een goed voorbeeld van hoe een persoonlijke noot een formele toespraak sterker maakt. Er is een bundel verschenen: ‘Het Staatshoofd spreekt. Een keuze uit de toespraken van Koningin Beatrix en Prins Claus’. Echt een bijzonder interessant boek, dat wij in ons bedrijf als vakliteratuur beschouwen.”
