Met z’n allen koeien melken op een boerderij of abseilen in de Ardennen. Je kan het zo gek niet bedenken of er staat het label teambuilding op. Een team ontstaat echter niet door een gezamenlijke activiteit, maar door een gezamenlijk doel. “Als het vooral gezellig moet zijn, leer je weinig.”
Daar staan ze dan. Gekleed in een donkerblauwe overall, klompen aan hun voeten en een rode zakdoek om hun nek. 33 marketing- en salesmedewerkers van de productdivisie Lighting van Philips verzamelen op een doordeweekse avond tegen zessen op het conferentie- en trainingscentrum De Heische Hoeve in Brabant om verkleed als boer op twee huifkarren naar een boerderij in Loosbroek te vertrekken.
Wat hebben de Belgische, Poolse en Nederlandse verkopers van onderdelen van gloeilampen te zoeken op een Brabantse boerderij? “We hebben elk jaar een salesconferentie en we moeten leren de dingen gezamenlijk aan te pakken,” licht marketing- & salesmanager Jan-Edzard Talsma toe. Hij is medeverantwoordelijk voor dit ludieke bedrijfsuitje. Talsma vindt de ‘melkclinic’ een goede manier om elkaar wat beter te leren kennen en het ijs te breken. Zo’n uitstapje tijdens de conferentie komt volgens hem de samenwerking ten goede. “Je leert mensen op een andere manier kennen dan in het dagelijkse werk. We hadden ook kunnen skydiven, maar we moesten iets doen waar iedereen aan mee kan doen. En dit was toevallig in de buurt.”
De deelnemers hadden vooraf geen idee wat hun te wachten staat vanavond. Als zij te horen krijgen dat ze naar een boerderij gaan om een stal uit te mesten, koeien te melken en kalveren te voeren, zijn de grappen snel gemaakt. “Moet ik weer de shit van iemand anders opruimen.” Of: “Koeien melken? Normaal melk ik alleen klanten.”Zij worden vervolgens willekeurig ingedeeld in groepen van zes en er wordt een leider aangewezen die de te verrichten taken moet bijhouden. Gewapend met de takenlijst nemen de groepen plaats op een van de twee huifkarren. De stemming zit er meteen goed in. Cake wordt uitgedeeld, er worden liedjes gezongen en grappen gemaakt. Op de boerderij – of beter: melkveehouderij – La Vache geeft de boer uitleg over het efficiënt melken van een koe. Om beurten doen de verkopers hun best, maar aan de anderhalve liter melk die de boer binnen een minuut aan de koe weet te onttrekken, kan niemand tippen. Nee, dan schiet het machinaal melken van de koeien meer op.
Vrijblijvend
Gezellig is het zeker, maar voor een echt groepsgevoel ontbreken competitie en uitdaging, vindt deelnemer Nico Jonkers, marketing- & salesmanager bij de vestiging in Winschoten. “Het is een sociaal event, maar zeker geen teambuilding. Het is wel geslaagd omdat mensen hiermee dichter bij elkaar komen.” Hoe gezellig het uitje van Philips ook is, met teambuilding heeft het in ieder geval niet veel te maken. De deelnemers waren niet gedwongen om samen te werken aan een concreet gezamenlijk doel. En dat is toch wel noodzakelijk volgens de organisatieconsultants Arjan van Dijk en Sjoerd Oppewal. Zij verzorgen samen al jaren teambuildingsessies voor bedrijven. Het melken van koeien noemen zij een typisch voorbeeld van ‘entertrainment’. Hartstikke leuk, maar weinig effectief als het gaat om samenwerking of verandering. “Als het vooral gezellig moet zijn, leer je weinig. Met lang leve de lol kom je als bedrijf niet verder.” Omdat Van Dijk en Oppewal allebei fanatieke zeilers zijn, was de keuze voor de setting van hun eigen teamtrainingen snel gemaakt. Nu varen ze sinds zes jaar onder de vlag van Management- en Teamtraining by Sailing. “Op een boot kun je geen kant op. Er is weinig afleiding. Je moet met elkaar de klus klaren en binnen de kortste tijd zie je van alles met de groep gebeuren wat er ook in de organisatie gebeurt,” vertellen de trainers op hun kantoor in Utrecht. Zij vinden de meeste teamtrainingen te vrijblijvend en zijn ook van mening dat praten alleen weinig helpt als het gaat om verandering. Juist door het gedrag aan boord wordt snel duidelijk wat er aan een team mankeert. “Het is mooi om te zien wat er bijvoorbeeld gebeurt als een teamlid een ervaren zeiler is. Die vertelt dan aan de andere teamleden wat er moet gebeuren. Alleen gebruikt degene dan een terminologie die niemand begrijpt. Dat is in organisaties niet anders.” Cruciaal is volgens hen dat een team zelf vooraf een gezamenlijk doel of beter de gezamenlijke koers bepaalt waar ieder teamlid het mee eens is. Voorbeelden van hoe het niet moet zijn er genoeg. Zo hadden ze onlangs een groep waarbij het touw van het zeil los schoot en op zes meter hoogte aan de mast hing. “Dat krijg je er dan natuurlijk moeilijk uit. Voor sommige teamleden het moment om eens koffie te gaan halen of er gewoon naar staan te kijken zonder iets te doen.” Of de keer dat een team meer gelijkwaardig met elkaar om wilde gaan en vervolgens overlegde waar zij naartoe zouden zeilen. “Na een korte discussie zei de directeur: ja ik heb nu alle argumenten gehoord. We gaan naar Enkhuizen,” vertelt Sjoerd Oppewal lachend. De problemen van een team komen bijna altijd in korte tijd letterlijk boven water. “Een zeilboot is een organisatie in een hogedrukpan.”
Eigenwijs
Een andere trainer en consultant die gelooft in de kracht van outdoor teambuilding is Antoinette van Alphen, directeur-eigenaar van MTC Outdoor Europe. Zij geeft al vijftien jaar teambuilding trainingen op een speciale locatie in de Ardennen. Wat daar precies gebeurt, wil zij liever niet kwijt omdat juist het verrassingseffect een belangrijk onderdeel is van de training. Omgaan met het onverwachte en onbekende is tenslotte een belangrijke vaardigheid in het huidige bedrijfsleven. Van Alphen verzorgt tevens ook internationale teambuildingsessies. Wat dan vooral opvalt is de houding van de Nederlandse deelnemers. “Nederlanders zijn toch de meest eigenwijze werknemers van de wereld. Zij tonen weinig begrip en respect voor andere culturen. We denken toch dat we het allemaal wel beter weten. Daardoor praten we langs elkaar heen.” Volgens de directeur is verbinding maken met jezelf en daarmee met anderen noodzakelijk voor succesvolle teambuilding. Wat dat precies betekent? “Je moet in staat zijn je ego los te laten en je sociale masker te laten vallen. Doordat ons programma de deelnemers overrompelt en we nogal fysiek bezig zijn gebeurt dat in sneltreinvaart. Mensen krijgen dan niet de kans zich anders voor te doen dan ze zijn. Door je defensieve houding los te laten krijg je de kans met anderen constructief te communiceren en samen te werken.” Omdat de deelnemers in de Ardennen met elkaar koken, afwassen, slapen en andere taken verrichten, krijgen zij na een aantal dagen al het gevoel alsof ze elkaar al jaren kennen. In een bedrijf kunnen mensen toch vaak jaren langs elkaar heen leven. “Ik zoek ook snel de weerstand op tegen samen-werking. Als die loskomt, komt er ongelofelijk veel energie vrij. Weerstand is niets anders dan een vaststaand principe. Dat belemmert je om mee te gaan met de flow en de continue veranderingen in het bedrijfsleven. Mensen beperken zichzelf door de ideeën en veronderstellingen die ze eropna houden.” De bereidheid om dingen van een andere kant te bekijken, is volgens haar bij teambuilding essentieel. “Zoals je binnenkant is, zo ervaar je ook de buitenkant. Je creëert je eigen werkelijkheid. Als je jezelf niet vertrouwt, vertrouw je anderen ook niet. Zo simpel is het. Kunnen luisteren zonder je aangevallen voelen is hierbij een vereiste.” Van Alphen vertelt dat een topmanager een aantal medewerkers kwijt wilde die een te negatieve houding hadden en daarmee grote invloed op de rest van het personeel. Zij stelde een teambuilding-sessie voor. Niet iedereen ging mee. Maar de medewerkers die wel gingen, kwamen zo enthousiast terug dat een aantal van de negatievelingen van zelf opstapten. Het is tenslotte niet leuk om de enige te zijn die overal op tegen is.
Sponzen
Of een teambuildingsessie beklijft, hangt volgens haar af van de leiding van het bedrijf. De leiding bepaalt de cultuur. De werknemers passen zich daar vervolgens razendsnel op aan. “Als managers niet eerlijk zijn, voelen de werknemers dat haarfijn aan. Mijn ervaring is dat mensen heel graag samenwerken en erg loyaal en trouw zijn. Dat is ook het mooie van mijn werk: mensen krijgen in korte tijd veel zelfvertrouwen.” Vooral de jonge generatie high potentials van bedrijven vindt Van Alphen een feest om mee te werken. “Die zijn net sponzen en hebben nog weinig vaststaande principes die je los moet weken. Bij oudere deelnemers krijg je toch meer wantrouwen en weerstand die in de loop van de jaren is opgebouwd. De jongere generatie is tegenwoordig meer flexibel. Die hebben minder last van starre denkbeelden. Zo’n vijftien jaar geleden kreeg je vaak te horen dat het aan van alles lag dat iets niet lukte, maar zeker niet aan henzelf. Nu is dat bij sommige conservatieve bedrijven nog zo, maar in het algemeen een stuk minder.”
Net als de trainers Oppewal en Van Dijk is Van Alphen ervan overtuigd dat een outdoor sessie waarin het team met elkaar wordt geconfronteerd een hele geschikte vorm is om teambuilding in een korte periode te bewerkstelligen. De activiteiten zijn daarbij slechts een middel om het gedrag en de problemen helder te krijgen. Aan de trainer de nobele taak de frustraties of andere emoties goed te begeleiden. Dat is niet altijd even makkelijk, maar volgens de trainers erg belonend en elke keer weer anders. En de deelnemers? Ook daar zijn de trainers eensgezind: “Die hebben ervaren dat ze samen tegenslagen kunnen verwerken en dat geeft veel vertrouwen voor de toekomst.” Daar is ook salesmanager Henk Meijer van Philips het mee eens. Hij vond het koeien melken niet zo geslaagd voor teambuilding en volgens hem zou een survivaltraining in de Ardennen inderdaad veel nuttiger zijn. “Een wedstrijdelement zorgt toch voor spanning en uitdaging. Als je met elkaar door grotten moet kruipen en je behaalt resultaat praat je daar over tien jaar nog over.” Het boer spelen en koeien melken is voor de Philips-medewerkers in ieder geval voldoende om de hele avond grappen te maken. Een deelnemer suggereert alvast de kop van dit artikel: management by farming around. Dat de meeste deelnemers vooral veel grappen maken tijdens de melkclinic is ook de ervaring van bedrijfsleider Bram Meijer van De Heische Hoeve. Hij heeft al veel verschillende groepen – van bouwvakkers tot bestuursvoorzitters – zien langskomen de afgelopen maanden. “Iedereen reageert anders. Over teambuilding gesproken: bij de groep van Philips hing iemand achter op de huifkar, terwijl er nog best ruimte te maken was op de kar zelf.”
