Outsider: fiscaal jurist Jan Peter Stellema

Fiscaal jurist Jan Peter Stellema werkt als projectcoördinator voor Artsen zonder Grenzen. Hij is net terug uit Pakistan, waar hij na de aardbeving een medische hulppost heeft opgezet.

Op acht oktober, de dag van de aardbeving, was ik pas tien dagen in Lamnian, een dorpje in een afgelegen valei in Kashmir. We zouden een ‘mother-child-healthcare project’ opzetten. Er is in dat gebied hoge kindersterfte en veel moeders sterven tijdens het baren. Wij wilden twee huizen inrichten waar vrouwen in de laatste fase van hun zwangerschap naartoe kunnen met hun man. Wij zorgen dat de bevalling begeleid wordt door een gynaecoloog of een vroedvrouw.

 

“We waren met zijn drieën: een Duitse logistiek manager, een Zweedse vroedvrouw en ik. Toen kwam de aardbeving. De muren werden kauwgom. In een gemeenschap van achttienduizend mensen vielen twaalfhonderd doden, soms voltallige gezinnen. De assistent van onze vroedvrouw, haar kindje en mijn vertaler waren dood. De Zweedse vroedvrouw hebben we gewond onder het puin vandaan moeten trekken. De wegen waren weg, het gebied was totaal van de buitenwereld afgesloten en alleen bereikbaar met helikopters. Gelukkig werkte mijn satelliettelefoon nog. Ik heb het hoofd van het vaste managementteam van AZG in de hoofdstad Islamabad gebeld om door te geven wat er nodig was: tenten, medicijnen, dekens, en gereedschap zodat de mensen hun huizen weer op kunnen bouwen. “Drie dagen na de beving werd ik zelf met een helikopter naar Islamabad gebracht. Daar zeiden ze tegen mij: ‘neem een paar dagen vrij, neem rust.’ Ik besloot voor een dag of zes terug te gaan om de eerste hulp te organiseren. Dat werden zes weken. De handen uit de mouwen steken is voor mij de beste therapie. Op donderdagochtend, nog geen week na de ramp, hadden we een kliniek op poten gezet. “Ik ben fiscaal jurist, geen arts. Mijn rol is om er voor te zorgen dat het medische team zijn werk kan doen.

 

“Jan Peter makes people happy,” zeggen ze. Maar vijftig procent van de medewerkers van AZG in het veld is medicus. Een arts die je in de rimboe neerzet kan niets doen als hij zijn medicijnen niet aangevoerd krijgt. In een vluchtelingenkamp hebben mensen behoefte aan schoon water, waterputten, latrines en eten. De logistiek en de medische hulp vormen samen een geoliede machine.

 

“Ik ben ook verantwoordelijk voor de veiligheid van het team. In landen als Congo of Afghanistan kan dat spannend zijn. Mijn taak is om op basis van contacten met de bevolking en gesprekken met de strijdende partijen een inschatting te maken van de risico’s. Rommelen met de veiligheidsvoorschriften zal ik van niemand accepteren, dat is reden om naar huis gestuurd te worden. Je brengt niet alleen jezelf maar ook het hele team in gevaar.

 

“Ik houd de medewerkers goed in de gaten. Als ik zie dat iemand van ons team erg moe is, zorg ik dat een bewaker een pan warm water opzet zodat iemand zich kan wassen, of ik zorg dat het eten extra lekker is. Als er op een zondag weinig patiënten zijn sluiten we de kliniek een halve dag en gaan we wandelen. De ontberingen moeten draaglijk zijn. “Normaal gesproken is er een plan dat je uitvoert, maar in Pakistan was sprake van een noodsituatie, dan moet je improviseren. Er dienden zich steeds nieuwe zwaargewonden aan die geholpen moesten worden. In de eerste zes weken hebben we duizenden mensen geholpen. Het voordeel van een ervaren organisatie als AZG is dat er in onze pakhuizen kant-en-klare pakketten staan. Met een hospital kit kun je bijvoorbeeld een ziekenhuis opzetten voor vijfduizend patiënten. In zo’n pakket zit alles wat je nodig hebt, het is een perfect systeem.

 

“Je zet niet in één keer de perfecte structuur op, iedere dag zag ik onze organisatie verbeteren.. We begonnen met twee tenten die we aan elkaar vastplakten. Toen moest er een registratiesysteem komen om de diarreegevallen bij te houden, want diarree kan cholera opleveren. Verder stock control: bijhouden hoeveel medicijnen er in voorraad zijn. Je moet vooruit denken, zeker als je supply chain erg langzaam is.

 

“’s Avonds bij het kampvuur met een bord warm eten, besprak ik met het team de gang van zaken en vroeg ik waar behoefte aan was. Dat belde ik de volgende ochtend door aan het management team in de hoofdstad. In het begin ging dat van dag tot dag, daarna van week tot week, nu zijn we al zover dat we maanden vooruit kunnen plannen.

 

“Het is even wennen om weer terug te zijn in Nederland. Ik merk dat ik intensieve weken achter de rug heb, ik heb kei- en keihard gewerkt. De laatste dagen zat ik er totaal doorheen. Aan het eind van de middag wilde ik het liefst even gaan liggen om te rusten, dat heb ik anders nooit. Aan de andere kant: sinds ik voor AZG werk ben ik hooguit drie keer opgestaan met het gevoel dat ik geen zin had om te gaan werken. Wie kan mij dat nazeggen?