Nu de financiële sector is overgegaan tot de orde van de dag ligt er een nog grotere crisis op de loer. 'Er mogen geen bonussen worden uitgedeeld als er geen winst is gemaakt.'
"Bestuurders van financiële instellingen hebben – ook in ons land – structureel belangrijke risico’s onderschat en niet onderkend. Daartoe aangezet door de roep om steeds hogere rendementen, het opstuwen van aandeelhouderswaarde en onverantwoorde beloningen namen zij steeds grotere risico’s." Dat stelde Commissie-De Wit tijdens de presentatie van de eerste fase van het onderzoek naar de oorzaken van de financiële crisis. Commissievoorzitter Jan de Wit haalde hard uit naar de financiële sector. "Er zijn onaanvaardbare risico's genomen, de publieke belangen zijn uit het oog verloren." Ook het gegeven dat de meeste financiële bedrijven weer zijn overgegaan naar business as usual steekt de commissie. "Wat ons het meest is opgevallen, is het gebrek aan kritische zelfreflectie in de sector."
Verloren krediet
'Verloren krediet' heet het rapport. "Er is heel wat krediet verloren gegaan, letterlijk en figuurlijk", verklaart De Wit de keuze voor de titel. Er zijn volgens de commissie miljarden euro's verdampt. Daarnaast betalen burgers en bedrijven het gelag "in de vorm van bezuinigingen, lastenverzwaringen, ontslagen en werkloosheid. Het vertrouwen in de financiële wereld is geschonden." Dat de financiële wereld weer is overgegaan tot de orde van de dag en de urgentie voor hervormingen eerder af- dan toeneemt, is dan ook teleurstellend te noemen, aldus de voorzitter De Wit.
Heftigere crisis
De Wit stelt tijdens de presentatie verder dat er in de toekomst gegarandeerd nieuwe crises komen. Maar de maatregelen die worden aanbevolen in dit rapport zijn desalniettemin belangrijk om te voorkomen dat we vanwege dezelfde fouten in een nieuwe crisis belanden. En deze zal dan vele malen heftiger zijn dan het nu is geweest. "Wat wij proberen te voorkomen is dat deze instellingen gokken met geld van de burger. (…) We willen maatregelen nemen om de dijken te verhogen."
Aanbevelingen
In het rapport staan in totaal 27 aanbevelingen. Enkele belangrijke punten zijn:
-
Ruimte in Code Banken
De Code Banken is een eerste aanzet tot vergaande veranderingen in structuur, cultuur en gedrag binnen de financiële sector. De banken zullen echter snel resultaat moeten laten zien wat betreft de toepassing van deze code. De ruimte om af te wijken van de code dient minimaal te zijn en er zullen sancties moeten komen op het ten onrechte niet naleven van de code. Een wettelijke regeling blijft zonodig in beeld.
-
Beloningsbeleid
Als het gaat om het risicomanagement en om het beloningsbeleid moet de Code Banken worden aangescherpt. Zo moeten perverse prikkels in het beloningsbeleid worden tegengegaan. De reikwijdte van de beloningsprincipes moeten worden uitgebreid tot de gehele bankorganisatie, inclusief de handelaren. Het aangescherpte beloningsbeleid zal onder andere inhouden dat wanneer er geen winst is gemaakt, er ook geen bonussen kunnen worden verdeeld, retentie-, exit- en welkomstpakketten worden beperkt voor zover ze perverse prikkels bevatten en bij staatssteun gelden de regels als ware sprake van een faillissement.
-
Risicomanagement
In de Code Banken is het formuleren van de risicobereidheid verplicht gesteld. De commissie wil daarboven op dat gehanteerde verdienmodellen expliciet worden getoetst. Ook moet de interne accountant een zwaardere rol krijgen. Hij moet nauwer betrokken worden bij het risicomanagement en een sterkere positie krijgen binnen de organisatie van financiële instellingen. Hierdoor kan tevens de balans tussen commerciële belangen en het beheer van risico en de controle daarop door de raad van commissarissen beter worden bewaakt.
-
Raad van commissarissen
De Code Banken geeft een goede aanzet voor het versterken van de kwaliteit van de raad van commissarissen. Maar het is belangrijk dat er niet een 'old boys netwerk' ontstaat. De toezichthouders De Nederlandsche Bank (DNB) en AFM moeten daarom bij de toetsing van de deskundigheid van commissarissen ook rekening houden met de samenstelling en achtergrond van de rest van de raad. Zo moet er uiteindelijk een gezonde diversiteit in achtergrond, kennis en expertise ontstaan binnen de raad van commissarissen.
-
Meer zelfregulering
Ook andere financiële instellingen, zoals verzekeraars en pensioenfondsen en beleggingsmaatschappijen, moeten in navolging van de banken een eigen code opstellen. Daarvoor kan de Code Banken en de aanbevelingen van de commissie als basis dienen.
-
Aandeelhouders
Ook de aandeelhouders dienen zich volgens de commissie achter de oren te krabben. Hoewel geen directe aanbevelingen worden initiatieven gericht op een duurzaam aandeelhouderschap en gericht op de lange termijn waardecreatie ondersteunt. Te denken valt hierbij aan loyaliteitsdividend, verzwaard stemrecht etc.
-
Kapitaaleisen
De minimum kapitaaleisen van banken moeten aanzienlijk worden verhoogd. Daarbij moet er bij banken een stroppenpot komen, waarop in slechte tijden wordt ingeteerd. Deze reserve mag niet worden gebruikt voor winstvereffening en de opbouw ervan moet transparant en op boekhoudkundig verantwoorde wijze gebeuren.
-
Scheiding
Spaargeld dat onder het depositogarantiestelsel valt, mag geen risico lopen als gevolg van de zakenbankactiviteiten van een bank. Er moet daartoe een scheiding komen tussen de gewone en de zakelijke activiteiten van de bank.
-
Depositogarantiestelsel
Het depositogarantiestelsel moet omgezet worden naar een systeem waarbij banken vooraf betalen en meer betalen naarmate ze meer risico nemen. Idealiter in Europees verband, maar indien dat niet op korte termijn kan, moet dit daarop vooruitlopend in Nederland plaatsvinden. Daarnaast moet de 100.000 euro die momenteel van iedere spaarder onder het garantiestelsel valt, worden verlaagd naar de 20.000 euro die het van origine was. De hoge garantie lokt namelijk risicovol gedrag van de banken uit.
-
Toezichthouders
Er moet binnen niet al te lange tijd een Europees toezichtstelsel komen. Zolang dit stelsel er nog niet is, moet er meer toezichtsinformatie worden uitgewisseld tussen de verschillende nationale toezichthouders. Desnoods moet dit worden afgedwongen. Zo moet een nieuw drama als Icesave worden voorkomen.
Lees ook het boek: Banken, bubbels en bonussen
