Gevist uit de categorie non-nieuws op het ANP-net: “De AVRO krijgt per 1 september 2005 Nederland 2 als 'thuisnet' en ruilt daarmee met de EO die primair via Nederland 1 gaat uitzenden. Dat heeft de raad van bestuur van de publieke omroep maandag samen met de raad van toezicht (omroepvoorzitters) besloten.”
Stelt u zich ook zo'n ontluisterend tafereel voor, hoe twee dozijn omroepbonzen na wekenlang vergaderen tot deze verstrekkende maatregel zijn gekomen? Even de gage opstrijken, en door naar het volgende strategische besluitstuk betreffende ons nationale omroepbestel.
Nog een geluk trouwens voor de AVRO, dat de omroep op Nederland 2 mag gaan uitzenden. Verhuizing naar het derde net zou immers akelig dicht in de buurt komen van euthanasie. De VVD, geruggensteund door de commerciële zenders en enkele rechtse media, heeft het jachtseizoen op de publieke omroep geopend. Gerrit Zalm wil het bestel terugbrengen van drie naar twee tv-kanalen. Een aardig begin, maar weinig doordacht.
Het debat over de publiek omroep laait elke drie, vier jaar opnieuw op, maar tot nu toe zonder wezenlijk effect. Deze keer is de inzet de extreme vorm van concurrentievervalsing waaraan de publieke zenders zich schuldig maken, nota bene gestimuleerd en dus geaccepteerd door de overheid. Ook dat argument is niet nieuw.
Alle redenen die het tijdschrift Elsevier enkele weken geleden aanhaalde op grond waarvan ons omroepbestel maar gewoon een stille dood zou moeten sterven – een programmering die nauwelijks afwijkt van het niet-publieke aanbod, de STER die geld uit de particuliere advertentiemarkt haalt, artiesten die voor hoge bedragen van de commerciële zenders worden weggekocht, het bezet houden van de schaarse etherfrequenties – snijden stuk voor stuk hout. Het probleem is alleen dat je er even niet aan moet denken uitsluitend RTL of SBS voorgeschoteld te krijgen.
Gelijk hebben Zalm en de zijnen, wanneer ze beredeneren dat er nog heel wat geld valt weg te halen bij de publieke zenders. De 600 miljoen euro die de Nederlandse belastingbetaler jaarlijks aan de Hilversumse bureaucraten doneert, is wel erg gortig, en met twee nationale tv-zenders valt ook heel goed te leven. Besparing: 200 miljoen.
Toch lijdt dit VVD-voorstel aan kortzichtigheid, een bekend euvel in verkiezingstijd. Gezien de organisatie van ons omroepbestel is het naïef om te veronderstellen dat een inkrimping van de publieke zendtijd met 33,33 procent een evenredige besparing zal opleveren. Niet de programma's vormen de grootste kostenpost, maar het volstrekt achterhaalde zuilenstelsel waarop dit bestel is gebaseerd. Reken maar na wat de kosten zijn voor het instandhouden van één bedrijfsorganisatie, en vermenigvuldig dat bedrag met vijftien. Dat is het aantal Hilversumse zendgemachtigden, elk met een eigen, volledig opgetuigde bedrijfsadministratieve structuur. Overhead in het kwadraat, met andere woorden.
Dáár ligt de politiek blijkbaar niet wakker van, geestdriftig als ze nog steeds is over onze maatschappelijke verzuiling. Toen D66-leider Thom de Graaf het vorig jaar weer eens waagde om het Nederlandse onderwijssysteem ter discussie te stellen, waarin scholen worden gefinancierd die weigeren onderricht te geven in de evolutieleer, kreeg hij een enorme lading hoon over zich heen. Premier Balkenende heeft al laten weten weinig te zien in afschaffing van het derde net, want daardoor zou de pluriformiteit van het bestel in het gedrang komen. Een drogreden van jewelste natuurlijk, het programma-aanbod op de publieke zenders in aanmerking nemend.
De Europese Commissie onderzoekt momenteel of de staatstelevisie van de vijftien lidstaten daadwerkelijk marktverstorend werkt. Naar verluidt ligt het Nederlandse dossier apart – geen hond in Brussel die iets begrijpt van ons eigenaardige stelsel. Een EU-ambtenaar die er een uitvoerige studie van heeft gemaakt, kon niet anders dan concluderen: “Onbegrijpelijk voor een beschaafd en rationeel land als Nederland.”
Zalm heeft gelijk: Nederland heeft meer dan genoeg aan twee nationale tv-zenders. Liefst volgens het BBC-model, dus mét programma's waarvoor de commerciële zenders hun neus ophalen, zónder omroepverenigingen en mét één extreem afgeslankte bedrijfsorganisatie. Dat moet genoeg besparingen opleveren om en passant de STER-blokken te schrappen.
