Onderzoek toont het weer aan: met de moreel ethische kwaliteiten van de jeugd staat het er slecht voor. Maar klopt dat beeld? En wat moeten we doen om de morele ondergang te vermijden? Het rijke onderzoeksarchief van Management Team geeft antwoord.
Van de leiders van morgen, tijdens en na deze crisis, wordt verwacht dat zij hun werk doen met een sterk besef van goed en kwaad. Zij leiden niet voor zichzelf – voor hun bonus, hun leaseauto of voor de status- maar voor het goed van de organisatie. Ze hebben een sterk moreel kompas om de koers te bepalen.
Minder strikt
Nu blijkt het met het moreel besef van de startende manager slecht gesteld. KPMG vond dat een groot deel van de onderzochte bedrijven oordelen dat de recent afgestudeerden een gebrek aan respect en verantwoordelijkheidsgevoel hebben. In ethische kwesties zijn ze minder strikt dan oudere managers. Oorzaak is dat (management)opleidingen weinig of geen aandacht aan ethiek besteden, menen de onderzoekers.
Goed voorbeeld
Maar is dat zo? Het rijke onderzoeksverleden van Management Team nuanceert het beeld. Zo bleek eerder uit (extern) onderzoek dat één op de drie werknemers zijn manager oneerlijk vindt. Managers die hun afspraken niet nakomen zorgen dat personeel het ook niet te nauw neemt met de normen en waarden. Het zou leiden tot een hoger verzuim en het stelen van spullen. Goed voorbeeld doet volgen.
Liegen
Ook uit eigen onderzoek blijkt dat niet alle managers het even nauw met de waarheid nemen. Eén op de tien geeft toe ooit gelogen te hebben bij een sollicitatie. Meestal over werkervaring en vaak over het salaris dat u verdient in uw oude baan. Het stelen van kantoorspullen is tweemaal voorwerp van onderzoek geweest en kan als indicatie voor het moreel niveau gelden. Jatten is een populair tijdverdrijf constateerde MT. Pakken kopieerpapier worden het vaakst gejat (63 procent), pennen staan op de tweede plaats (61 procent) en het declareren van meer dan werkelijk gereden kilometers komt in 55 procent van de gevallen voor.
Glijdende schaal
Maar ethische scherpslijpers zijn we niet. Door 88 procent van de respondenten wordt het meenemen van een pak kopieerpapier (enigszins) als diefstal gezien. Slechts 16 procent van de respondenten kwalificeert het meenemen van pennen echt als diefstal. De glijdende schaal is zichtbaar in de antwoorden van deze in 2007 ondervraagde managers. Overigens gaf bijna zes procent toe zich zelf aan wederrechterlijke toe-eigening van kantooreigendommen te hebben overgegeven. In het tweede onderzoek daalde het aantal diefstallen licht.
Over lijken
Toch lijkt er inderdaad iets aan de hand met de normen en waarden van de nieuwe lichting. Jonge managers gaan over lijken. Een kwart van de managers tot 40 jaar vindt over lijken gaan bij het realiseren van de doelstellingen weliswaar niet netjes, maar 'het moet wel kunnen'. Ronald Jeurissen, hoogleraar bedrijfsethiek aan Universiteit Nyenrode, reageerde destijds verbolgen op deze onderzoeksuitkomst. "Dit is een verloedering van de zeden!" Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat slechts één op de tien van managers ouder dan 40 jaar alles geoorloofd vindt om het doel te bereiken. Maar om daarmee de morele superioriteit van de zittende generatie voor bewezen te verklaren is te snel. Jeurissen verklaarde het verschil met de woorden: "Blijkbaar is de les dat het (over lijken gaan) niet werkt."
Onderwijs
Dat het niveau van de instromende generatie wel wat te wensen over laat werd eerder dit jaar duidelijk. De (oudere) respondenten vonden zichzelf als starter net iets competenter dan de starter van nu. De schuld van de afnemende kwaliteit wordt grotendeels bij het onderwijs gelegd. Als samenleving hebben we consequent te weinig in onderwijs geïnvesteerd. Deze conclusie deelt ons onderzoek met dat naar het ondermaatse ethisch besef.
Verslappend moreel
Wat blijft er over als alle resultaten op een rij worden gezet? Er lijkt sprake van een verslappend moreel besef, al moet het verval niet worden overdreven. Ja, de jongere manager toont zich sterk doelgericht en hanteert vaak het adagium het doel heiligt de middelen. Liegen kan deel uitmaken van het arsenaal. Maar ook eerdere generaties nemen het niet altijd even nauw met de waarheid, gingen in hun jonge jaren over lijken en stelen ‘hun' deel van de kantoorinventaris.
Bijvak ethiek
Dat laat onverlet dat er nu en in de toekomst grote behoefte bestaat aan ethisch handelende managers. Waar halen we die vandaan? Is een bijvak ethiek op de MBA voldoende? Of moeten we andere maatregelen treffen om de morele ondergang te voorkomen? De redactie is benieuwd naar uw ervaringen, suggesties en oplossingen.
