Tot voor kort waren computermuis en toetsenbord een oninteressant bijproduct bij de pc. Totdat het Zwitserse bedrijf Logitech het draadloze toetsenbord uitvond en voor een flinke meerprijs wist te verkopen. Over de muis als fashion statement.
“In de levenscyclus van een pc verandert de modale computergebruiker drie keer van muis,” weet Marcel Stolk. De vijfendertigjarige Nederlander Stolk is de senior vice-president worldwide sales en marketing van Logitech. Stolk heeft het ver geschopt bij Logitech en samen met hem het bedrijf zelf. Het van oorsprong Zwitserse bedrijf draait momenteel een omzet van circa 1 miljard dollar. Vier jaar geleden was dat nog maar een half miljard.
Logitech leeft van de verkoop van zogenaamde personal interface devices. In gewone mensentaal: muizen, maar ook trackballs, toetsenborden, webcams, digitale camera's, geluidsdozen, gamepads, stuurwielen en joysticks. Logitech is het bedrijf dat leven heeft gebracht in de brouwerij van de invoerapparaten voor de pc. Daartoe is Logitech twee keer drastisch omgegooid. Opgericht in 1981 begon Logitech oorspronkelijk als softwarebedrijf dat grafische toepassingen schreef. Dat riep bij de oprichters de vraag op naar wat dan de handigste manier was om die grafieken op een beeldscherm te manipuleren. De uitvinding door Doug Engelbart van de computermuis bracht uitkomst. Na goed een jaar bracht Logitech zelf zijn eerste computermuis op de markt. Zoals het ware pioniers betaamt: de eerste handgemaakte muis werd door de oprichters zelf in elkaar gefröbeld aan de keukentafel van de schoonmoeder van een van hen in een Zwitsers stadje dat toevallig Apples heet.
Het bedrijf haalde meteen Apple als klant binnen. In de loop van de jaren tachtig groeide de innovatieve pionier die Apple toen nog was uit tot de absolute hartstocht van grafici. In de slipstream van dat succes groeide Logitech als vanzelf mee. Ook de pc-producenten zagen zich verplicht muizen te leveren. Bijna tegen wil en dank werd Logitech de logische toeleverancier van computermuizen voor andere pc-producenten, waaronder een gigant als Hewlett-Packard. Niet als merk, maar als fabrikant voor pc-fabrikanten. In vakjargon: als OEM of Original Equipment Manufacturer. Dat liep verbazingwekkend goed. Stolk: “Tot op de dag van vandaag hebben we een aandeel van 80 procent in de OEM-markt voor muizen onder de top twintig pc-fabrikanten.”
Dat grote marktaandeel had echter één groot nadeel: als het minder gaat met de pc-verkopen, voelt Logitech dat meteen in zijn verkopen. Dat is de reden dat Logitech ook muizen en toetsenborden ging verkopen aan consumenten. Stolk: “Het ging om muizen die je bij wijze van spreken als upgrade kocht. Niet alle pc's waren in 1987 al standaard voorzien van een muis. Maar voor sommige applicaties was die wel degelijk nodig.”
Kop koffie
Die keuze voor het retailkanaal lag echter niet voor de hand. Toetsenborden en muizen wisselden bij de computerboer voor enkele tientjes van eigenaar. Het was een markt zonder veel perspectieven. “De enige reden die een consument had om een nieuw toetsenbord te kopen, was dat hij er een kop koffie over uitgestort had en het dus stuk was gegaan. Iedereen riep: 'de retailbusiness gaat dood'. Muizen en toetsenborden worden tegenwoordig standaard bij een pc geleverd. Waarom zou je daarnaast nog een muis kopen? Dat was in eerste instantie ook het standpunt dat wij hadden. Maar doordat wij grote volumes produceerden, konden wij een lage prijs neerzetten en toch nog een redelijke marge op onze winkelverkopen realiseren.”
Vijf jaar geleden verdiende Logitech 60 procent van zijn omzet met OEM en 40 procent met retailproducten. De grote doorbraak kwam toen Logitech erin slaagde als allereerste fabrikant een draadloos toetsenbord naar de markt te brengen. Dat gebeurde tegen een prijs waar de toenmalige consument zich normaliter het apelazarus van schrok. “Wat gebeurde er? Iedereen wilde ineens een draadloos toetsenbord. Met dat draadloze toetsenbord hebben we de hele markt opgetild. De markt groeide normaal met een kleine 10 procent per jaar. Ineens begon dat te verdubbelen, jaar over jaar. Daar hebben we ontzettend veel van geleerd. Als je maar met een product komt dat een voordeel biedt aan de eindgebruiker, dan is hij bereid om daarvoor naar de winkel te gaan om een upgrade te kopen voor zijn pc en daar bovendien flink voor te betalen.”
Vandaag blijkt dat Logitech gelijk had het roer om te gooien. Logitech scoort nu een totaal andere omzetverhouding tussen OEM en retail. Retail is goed voor 85 procent van de omzetten, OEM is teruggezakt naar 15 procent. En niet omdat er niet meer geleverd wordt aan pc-fabrikanten. Maar ook die hebben inmiddels geleerd dat een muis meer is dan een oninteressant bijproduct. Werd een computer van Dell vroeger standaard met een zogenaamde Dell computermuis geleverd, vandaag levert Dell open en bloot Logitech-muizen. De grote groei komt echter uit een markt die Logitech als het ware zelf uitgevonden heeft en vrijwel volledig naar zich toe gezogen heeft.
Woonkamer
Niet alles wat Logitech aanraakt, verandert overigens in goud. Stolk: “Als we alles van tevoren wisten… In het verleden hebben we wel degelijk fouten gemaakt waarvan we geleerd hebben. We hebben producten gemaakt die niet verkochten, omdat ze te duur waren en te complex en omdat ze te vroeg kwamen. Iedereen heeft het tegenwoordig over digitale camera's. Logitech lanceerde in 1992 al de eerste digitale camera. Die kostte toen 2000 gulden. Hij was uiteraard zwart-wit. Met die camera kwamen we eigenlijk te vroeg om volume te kunnen draaien. Met retail is dat heel belangrijk, zeker als je een wereldwijde distributie hebt. Zo hebben we nog een aantal blunders gehad. Daar leer je van.”
Vier jaar geleden stond Logitech met zijn draadloze toetsenbord en muis nog op het verlanglijstje van menig pc-consument. Tegenwoordig is het merk Logitech anders gepositioneerd. Innovatie is weliswaar een keurmerk gebleven, maar de muis is nu een fashion statement geworden. Stolk: “Design is het belangrijkste onderscheidingsteken geworden.” Gewoon meeliften op het succes van de i-Mac dan maar? “Nee, alles klonen komt een beetje goedkoop over. We hebben een merk, we staan ergens voor. Logitech staat voor innovatie, kwaliteit en design.”
Logitech is allang geen producent meer van grijze muizen, maar van vrijwel alle invoerapparaten voor de pc. Stolk weet inmiddels zeker dat die pc langzaam maar zeker de huiskamer binnendringt. Daarom zijn draadloos en design zo belangrijk in zijn ogen. Zelf is hij maar weinig thuis en als hij thuis is, wil hij ook nog kunnen werken. “Ik heb er voor gevochten om de pc in de woonkamer te krijgen. Ik heb een mooi flat screen gekocht. Daar horen een draadloze muis en toetsenbord bij. De pc zelf staat in een kastje. Je kunt met het toetsenbord en het flat screen toe. De rest kun je verbergen.”
Muizenissen
Fanatieke gebruikers van Apple-computers houden tot op de dag van vandaag vol dat het de legendarische Steve Jobs, medeoprichter van Apple Computers, zelf was die de computermuis bij het grote publiek introduceerde. De hardcore Apple-fans beweren zelfs dat Steve Jobs de muis zelf heeft uitgevonden. De waarheid evenwel gebiedt te zeggen dat het de verbluffend visionaire, Amerikaanse wetenschapper en uitvinder Doug Engelbart was die de uitvinding van de computermuis op zijn naam mag schrijven. Hij vond de muis al uit in 1967, toen hij verbonden was aan Stanford Research Institute (SRI). Een collega, Bill English, bedacht hoe het apparaatje eruit zou komen te zien. Het was overigens niet evident dat de muis naast het toetsenbord het ultieme invoerapparaat voor de pc zou worden. Engelbart testte in die dagen namelijk ook voetpedalen uit als invoerapparaat. Hoe een dubbeltje rollen kan: de voetpedalen presteerden beter en preciezer dan de muis. Ook Engelbart heeft geen idee waarom de muis het uiteindelijk haalde. Interessant detail: bij de allereerste muis zat de bedrading aan de voorkant en van een balletje onderaan was geen sprake. De muis was uitgerust met twee roterende wieltjes. Over visie gesproken: toen Engelbart de muis uitvond, bestond de pc nog niet eens. Die zou pas later uitgevonden worden. Engelbart nam zijn uitvinding mee naar het legendarische Palo Alto Research Center (PARC) van Xerox toen hij daar als researcher werd aangesteld. De enige verdienste van Steve Jobs met betrekking tot de computermuis is dat hij in 1979 PARC bezocht en er voor het eerst van zijn leven een muis zag. Hij nam een licentie op het patent voor een slordige 40.000 dollar en de rest is geschiedenis. De geschiedenis van het toetsenbord daarentegen is veel eenvoudiger te beschrijven. Zij is terug te voeren op de uitvinding van de typemachine waarvan het design op zijn beurt weer terug te voeren is op de uitvinding van de piano. Aan het begin van de jaren tachtig van de vorige eeuw, toen gebruikers van de nieuwbakken pc nog via de Dos-prompt werkten, gaf het beeldscherm bij een crash een foutmelding van het type 'press any key to continue'. Apocrief of niet: de mare gaat dat er ooit een toetsenbord in omloop is geweest waarop een aparte 'any'-toets was aangebracht om onervaren en gefrustreerde gebruikers uit de nood te helpen die vruchteloos naar de toets 'any' hadden gezocht.
